Во хаотичните први 100 дена откако претседателот Доналд Трамп се врати на власт, тој води често непредвидлива кампања која потресе делови од светскиот поредок заснован на правила. Трамп покрена невидена глобална трговска војна со царини и го намали американското надворешно помагање. Ги омаловажуваше сојузниците во НАТО и ја поддржа руската нарација за инвазијата на Украина. Говореше за анексија на Гренланд, повторното преземање на Панамскиот канал и претворање на Канада во 51-ва сојузна американска држава.
„Трамп е многу порадикален отколку што беше пред осум години“, вели Елиот Абрамс, конзервативец кој служел под претседателите Роналд Рејган и Џорџ Буш, а потоа бил именуван за американски специјален амбасадор за Иран и Венецуела за време на првиот мандат на Трамп.
Неговите акции, заедно со несигурноста која ја создаваат, толку ги вознемири некои влади што тие започнаа да преземаат чекори кои ќе бидат тешко поништени, дури и ако во 2028 година биде избран попоследователен американски претседател, пишува Ројтерс.
„Се соочуваме со огромни пореметувања во меѓународните односи“, вели Денис Рос, поранешен преговарач за Блискиот Исток во администрациите на демократи и републиканци. „Никој сега не е сигурен што всушност се случува и што ќе биде следно.“
Оваа процена за Трамповиот преокрет на глобалниот систем се заснова на интервјуа на Ројтерс со повеќе од десетина актуелни и поранешни владини функционери, странски дипломати и независни аналитичари во Вашингтон и главни градови низ светот.
Многумина сметаат дека штетата која веќе е направена може да има долгогодишни последици, но и дека ситуацијата не е сосема неповратна ако Трамп го ублажи својот пристап.
Сепак, малкумина очекуваат драматични промени, а повеќето предвидуваат дека многу држави ќе ги прилагодат своите односи со САД во долг рок за да се заштитат од непредвидливата политика на Трамп.
На пример, некои европски сојузници се обидуваат да ја зајакнат својата одбранбена индустрија за да ја намалат зависноста од американско оружје. Во Јужна Кореја се повеќе се расправа за развој на сопствен нуклеарен арсенал. Исто така, расте нагаѓањето дека влошувањето на односите може да ги поттикне американските партнери економски да се приближат кон Кина.
Белата куќа ги отфрла тврдењата дека Трамп му наштетил на американското кредибилитет, спомнувајќи ја потребата за „санирање“ по, како што велат, „неспособното водство“ на поранешниот претседател Џо Бајден на светската сцена.
„Претседателот Трамп презема брзи мерки за да ги реши предизвиците – донесувајќи ја Украина и Русија за преговарачки стол за да го запре војната, спречувајќи го протокот на фентанил и заштитувајќи ги американските работници со соодветно однесување кон Кина, и повторно воведувајќи ја политиката на максимален притисок врз Иран“, изјавил портпаролот на Советот за национална безбедност, Брајан Хјуз.
Експертите предупредуваат дека е во прашање иднината на глобалниот систем кој се обликувал низ изминатите осум децении под американска доминација, а кој се темели на слободна трговија, владеење на правото и почитување на територијалната целовитост.
Но, под Трамп, кој со презир ги гледа мултилатералните организации и ги гледа светските односи низ призма на трансакции од бившиот претприемач, тој поредок е сериозно потресен.
Обвинувајќи ги трговските партнери дека со децении ги „пљачкаат“ САД, Трамп покрена политика на широки царини која ја потресе финансиските пазари, ја ослаби доларот и предизвика предупредувања за можно забавување на глобалната економија и ризик од рецесија.
Трамп царините ги нарекува потребни „лекови“, но неговите цели остануваат нејасни.
Истовремено, речиси целосно ја промени американската политика кон тргодишната војна на Русија во Украина и во февруари влезе во жесток конфликт во Овалната канцеларија со украинскиот претседател Владимир Зеленски.
Трамп се приближи до Москва и предизвика стравувања дека ќе го принуди Киев, поддржан од НАТО, да го прифати губењето на територија, додека истовремено се обидува да ги подобри односите со рускиот претседател Владимир Путин.
Со својот арогантен стил, Трамп тврдел дека САД „ќе го добијат“ Гренланд, полуавтономен дански остров. За Канада вели дека нема причина за нејзино постоење и дека треба да стане дел од САД. Се заканува со одземање на Панамскиот канал, кој 1999. година и бил предаден на Панама. Истовремено предложи Вашингтон да го преземе Појасот Газа и да ја претвори во летувалиште.
Некои аналитичари сметаат дека Трамп се обидува да го оживее моделот на светот од Студената војна, каде големите сили ги делат сферите на влијание.
