Даут пашин амам:
Нашето патување започнува во Даут-пашиниот амам, впечатлив пример на отоманската архитектура. Оваа вековна бања, со својата импресивна купола и извонредни камени резби, стои како доказ за богатото минато на градот.
Даут-пашиниот хамам е некогашен амам (јавна бања) кој се наоѓа на левиот брег на реката Вардар, во непосредна близина на Камениот мост, а пред влезот на Старата скопска чаршија. Овој монументален споменик на исламската профана архитектура се претпоставува дека бил изграден во периодот помеѓу 1468 година од Даут-паша кога тој е поставен за румелиски беглербег и 1497 година, период кога тој бил сменет од функцијата голем везир на Румелија. Амамот е од типот на двојните „чифте“ амами. По своите димензии и уметнички вредности претставува ремек-дело на монументалната исламска профана архитектура. Поставен е во правецот исток-запад и во него се сместени дванаесет простории. Функционално, амамот по должина е поделен во два дела – машки и женски. Во машкиот дел се влегувало од западната страна, од улицата која од Камениот мост води во чаршијата, а влезот во женскиот дел бил скриен и се наоѓал во споредна улица, од северната страна на објектот. Резервоарот и ложиштето се заеднички и се наоѓале на источната страна. И овој амам, како и другите, бил граден така што има простории за соблекување, топли простории за капење.
Легенда за Амамот
Додека амамот навистина престанува да работи уште многу одамна, постојат и легенди дека тој никогаш не ни бил пуштен во употреба. Христијанското население ја раскажува легендата за клетвата на овој објект поради градењето врз стара црква. Затоа на првиот ден од неговото отварање наместо вода се појавиле змии кои ја каснале ќерќата на Даут-Паша, по што тој наредил затварање на амамот.
Чифте амам:
Во непосредна близина на Даут-пашиниот амам се наоѓа Чифте амамот, уште еден архитектонски скапоцен камен. Оваа двојна бања може да се пофали со сложени фрески и хипнотизирачки спој на отомански и византиски влијанија.
Чифте хамамот e јавна бања и се наоѓа во средишниот дел на Чаршијата, поточно на потегот меѓу Мурат-пашината џамија и Сули ан. Подигнат е во средината на петнаесетиот век и е втор по големина амам во Скопје.
Старите занаети:
Шетајќи подлабоко во чаршијата, наидуваме на тезги и дуќани кои се пренесуваат низ генерации, кои ги прикажуваат старите занаети што тука постојат со векови. Од занаети до традиционални зачини, овие мали семејни бизниси продолжуваат да го зачувуваат духот на чаршијата.
Султан Муратовата џамија:
Прекрасната џамија на Султан Мурат стои висока, а нејзиното минаре допира до небото. Оваа џамија од 14 век е симбол на религиозната различност и архитектонски сјај на Скопје.
Малкумина знаат дека во Скопје, во Султан-Муратовата џамија е погребана сестрата на Сулејман Величенствениот. Оваа џамија е најстарата џамија на територија на Балканот, изградена уште во 1463 година како задужбина на султан Мурат Втори.
Султанмуратовата џамија се наоѓа наспроти Бит-пазар, помеѓу поликлиниката и комплексот факултети. Поради султанското ктиторство, позната е како Хјунќар џамија, односно Царска или Султанска џамија, но и како Саат-џамија, бидејќи е сместена во близина на Саат-кулата.
Оваа џамија била изградена на темелите на некогашниот христијански центар на Скопје, манастирот Свети Ѓорѓи Горгос (Скоропостижник) на врвот на Виргинов Рид, кој се издига источно од Бит-пазар.Во својата долга историја џамијата била повеќе пати оштетувана во пожари и воени пустошења како и во земјотресите што го зафаќале Скопје по кои била повторно обновувана. Токму заради тоа, не постојат записи за тоа кој бил нејзиниот првобитен изглед.
Црквата Свети Спас:
До џамијата ја наоѓаме црквата Свети Спас, сведоштво за соживот на различни вери. Неговите фрески и икони се доказ за долгата историја на религиозна хармонија во регионот.
Црквата Свети Спас, која се наоѓа источно од тврдината Кале, е најстара црква во централното градско подрачје. таа била подигната кон крајот на седумнаесеттиот или во почетокот на осумнаесетиот век, по пожарот од 1689 година, во кој изгорел поголемиот дел од градот.
Градена во период кога Македонија била под турско ропство, кога Турците не дозволувале светилиштата да доминираат во просторот, таа е длабоко вкопана во земја.Во неа се влегува низ неколку камени скали.
Прекрасниот иконостас во црквата зрачи во темниот простор. Тој е долг 10 метри, а висок 6 метра. Преубавата длабока резба низ која се проткаени мотиви од Сатриот и Новиот завет е само уште еден доказ дека низ овие простори од многу одамна твореле врвни мајстори на занаетот.
Според една легенда, денешната црква Свети Спас е изградена врз останки од христијански храм подигнат во времето на македонскиот цар Самоил. Денес во црквата се служи богослужба и верски обреди само за нејзиниот патронен празник – Спасовден.
Дворот е направен со плочите од некогашните надгробни споменици. Коските од покојниците се извадени и се однесени во костурница.
Тврдината Кале:
Со поглед кон чаршијата се наоѓа импозантната тврдина Кале, древна цитадела која била сведок на безброј настани во историјата на Скопје. Погледот од неговите ѕидови го одзема здивот, нудејќи поглед во минатото и сегашноста.
Скопската тврдина, позната под името Кале, е сместена на ритчето кое се надвишува над реката Вардар и кое господари со градот. На ова место постоеле населби уште од времето на неолитот. Првите ѕидини на тврдината датираат од 6 век, а камените блокови за градба биле носени од разурнатиот антички град Скупи.
По освојувањето на Скопје, Османлиите својот аскер го сместиле во Калето. Во скопскиот земјотрес од 1963 година се урнале обемните ѕидови, како и некои објекти што се наоѓале во тврдината.
Куршумли Ан, Сули Ан и Капан Ан:
Овие историски хотели, секој со својот уникатен шарм, некогаш служеле како сместување за патниците и трговците. Денес во нив се сместени музеи и ресторани, зачувувајќи го нивното историско значење.
Поранешниот Караван – сарај, Сули – ан е конак изграден во петнаесетиот век. Сули –ан служел за сместување и престој на патниците и трговците со нивните карaвани а, негов градител бил Исхак бег.
Најголемиот од поранешните караван-сараи Куршумли ан, е сместен на местото на поранешната железарска чаршија, во непосредна близина на зградите на Музејот на Македонија во Скопје. Сигурни податоци за времето на изградба на Куршумли ан нема, иако се претпоставува дека бил изграден во текот на XVI век, околу 1540 година, и тоа на местото на некоја постара градба.
Објектот е изграден од турскиот војсководец Иса Бег, кој е ктитор и на низа други османлиски споменици како Чифте Амам и Иса-беговата џамија.
Капан ан е од типот на големи караван-сараи, исто како Куршумли и Сули Ан. Тие служеле како ноќевалишта и биле распоредени по должина на главните трговски патишта. Нивната форма секогаш е ориентирана кон внатре, со полн периметар кој служел како заштита на вредностите кои се складирале на нивното приземје.
Ановите честопати биле градени во близина на амам и џамија, формирајќи ги т.н османлиски урбани тројки.
Саат кула:
Иконската Саат-кула, со својот препознатлив османлиски дизајн, со векови е мерач на времето на чаршијата. Нејзините ѕвончиња одекнуваат низ улиците, означувајќи го текот на времето на ова безвременско место.
Саат кулата била изградена во периодот помеѓу 1566 и 1573 година. Во текот на своето егзистирање таа повеќе пати била поправана и преправана, а својот сегашен изглед го добила кон крајот на 19-ти век и почеток на 20-ти век.
Општоприфатено е мислењето дека Султанмуратовата џамија и Саат кулата се подигнати на местото на познатата скопска средновековна црква „Св. Ѓорѓи Скоропостижник“.
Според досегашните сознанија, таа е прва саат кула подигната на територијата на тогашното Турско Царство. Треба да се напомене дека нејзиниот долен, односно ѕидан дел не бил специјално граден, туку едноставно за оваа намена била искористена една од четирите кули во составот на бедемите што го штителе манастирот Свети Ѓорѓи Скоропостижник.
105 – те скали од дабово дрво во внатрешноста на Саат кулата наспроти хичковските 39 скали се уште пофасцинантни поради длабоката историја која ја носат.
Безистен:
Нашето патување завршува во Безистенот, покриен пазар кој датира од 15 век. Овој лавиринтски пазар е ризница на накит, текстил и занаети, нудејќи им на посетителите шанса да однесат дома дел од историјата на чаршијата.
Зборот „безистен“ претставува спој на персискиот збор „безз“ што значи „платно“ и арапскиот збор „стан“што значи „место за продажба“ и самото име објаснува дека скопскиот Безистен бил наменет ексклузивно за продажба на платно.
Во Старата скопска чаршија историјата оживува на секој чекор. Додека ги истражуваме овие знаменитости, не можеме а да не бидеме пренесени назад во времето, каде одекнуваат одгласите на древните трговци и шепотењата на богатото наследство. Старата чаршија не е само место; тоа е жив доказ за трајниот дух на Скопје.
Фото: Ангел Ангеловски
