Експертите предупредуваат дека времето истекува за да се постават заштитни мерки за оваа нова смртоносна технологија.
Автономните оружја и системите потпомогнати од вештачка интелигенција веќе играат значајна улога во конфликтите, од Украина до Газа. Зголемените трошоци за одбрана низ целиот свет дополнително го поттикнуваат растот на воената технологија заснована на вештачка интелигенција.
Сепак, напредокот во воспоставувањето глобални правила за регулирање на нивниот развој и употреба не следи соодветен чекор. Меѓународно обврзувачките стандарди остануваат во многу мал обем или воопшто не постојат.
Од 2014 година, земјите што се дел од Конвенцијата за конвенционално оружје (CCW) се состануваат во Женева за да разговараат за потенцијална забрана на целосно автономни системи кои функционираат без значајна човечка контрола, како и да регулираат други слични системи.
Генералниот секретар на ОН, Антонио Гутереш, постави рок до 2026 година за државите да воспостават јасни правила кои се однесуваат на употребата на оружје со вештачка интелигенција. Но, групи за човекови права предупредуваат дека владите не успеваат да постигнат согласност по ова прашање.
Александар Кмент, раководител на одделот за контрола на оружје во австриското Министерство за надворешни работи, нагласи дека ова мора брзо да се промени.
„Времето навистина истекува за да се постават заштитни огради и да се спречат кошмарните сценарија кои ги предвидуваат некои од најпознатите експерти“, изјави тој за Ројтерс.
Понеделничкиот состанок на Генералното собрание на ОН во Њујорк ќе биде првиот што е посветен на автономното оружје.
Иако не е правно обврзувачки, дипломатските претставници се надеваат дека консултациите ќе го зголемат притисокот врз воените сили кои се спротивставуваат на регулативата, бидејќи се загрижени дека новите правила би можеле да ги намалат предностите на оваа технологија на бојното поле.
Активистичките групи се надеваат дека состанокот, кој ќе ги разгледа и критичните прашања кои не се опфатени со Конвенцијата за контрола на оружјето, како што се етичките и човековите права и употребата на автономно оружје од недржавни актери, ќе ги поттикне земјите да се договорат за правен инструмент.
Тие го сметаат ова за клучен тест за тоа дали земјите можат да ги премостат поделбите пред следната рунда разговори за Конвенцијата за контрола на оружјето во септември.
„Ова прашање бара разјаснување преку правно обврзувачки договор. Технологијата се развива толку брзо“, рече Патрик Вилкен, истражувач на Амнести Интернешнл за војска, безбедност и полициско работење.
„Идејата дека не би сакале да ја исклучите делегацијата на одлуки за живот или смрт… на машина, изгледа неверојатно“, додаде тој.
Разговорите во Њујорк следат откако 164 држави ја поддржаа резолуцијата на Генералното собрание на ОН од 2023 година, која ја повикува меѓународната заедница да се соочи со ризиците кои ги носат автономните оружја.
Додека многу земји поддржуваат обврзувачка глобална рамка, САД, Русија, Кина и Индија претпочитаат национални упатства или постојни меѓународни закони, според Амнести.
„Не сме убедени дека постојните закони се недоволни“, изјави портпарол на американскиот Пентагон за Ројтерс, додавајќи дека автономните оружја всушност можат да претставуваат помал ризик за цивилите отколку конвенционалното оружје.
Владите на Индија, Русија и Кина не одговорија на барањата за коментар.
Во отсуство на регулатива, автономните системи продолжуваат да се шират.
Експертите за оружје во тинк-тенкот „Иднината на животот“ го следат распоредувањето на околу 200 автономни системи за оружје низ Украина, Блискиот Исток и Африка.
На пример, руските сили распоредија околу 3.000 камикази дронови „Ветер“, способни автономно да откриваат и да се борат со цели, во Украина, според нивните податоци.
Сепак, „Хјуман рајтс воч“ соопшти дека клучните прашања за одговорност според меѓународното право остануваат нерешени и предупреди во извештајот минатиот месец дека нерегулираното автономно оружје претставува сериозна закана за човековите права и може да предизвика трка во вооружување доколку не се контролира.
Активисти, како Лаура Нолан од „Стоп убијци роботи“, се загрижени дека во моментов постои малку што гарантира дека одбранбените компании одговорно ќе развиваат оружје управувано од вештачка интелигенција.
„Општо земено, не им веруваме на индустриите да се саморегулираат… Нема причина зошто компаниите од областа на одбраната или технологијата да бидат подостојни за доверба“, рече таа.
Извор: Reuters
