Поранешниот романски претседател Јон Илиеску, клучна фигура во транзицијата на земјата од комунистичка диктатура кон демократија, почина на 5 август 2025 година во Букурешт, на 96-годишна возраст. Според официјални информации, Илиеску бил хоспитализиран од 9 јуни, поради здравствени компликации поврзани со рак на белите дробови. Владата на Романија објави соопштение во кое изрази „длабоко жалење“ за неговата смрт, и упати сочувство до неговото семејство и најблиските.
Илиеску останува една од највлијателните и најконтроверзни личности во модерната романска историја. Неговата политичка кариера е длабоко поврзана со клучните настани кои ја обликуваа Романија по падот на комунизмот и егзекуцијата на диктаторот Николае Чаушеску во декември 1989 година. Неговата смрт означува крај на една ера – ера на трансформации, контроверзии и историски пресврти.
Од комунистички функционер до симбол на револуцијата
Роден во 1930 година во Олтеница, Илиеску беше активен член на Комунистичката партија и министер во владата пред да биде маргинализиран од диктаторот Николае Чаушеску. Во декември 1989 година, кога режимот на Чаушеску беше соборен, Илиеску се појави како дисидент и лидер на Националниот фронт за спас – група која ја презеде контролата врз земјата по погубувањето на Чаушеску и неговата сопруга.
Прв слободно избран претседател
Во мај 1990 година, Илиеску стана првиот демократски избран претседател на Романија. Неговиот мандат (1990–1996) беше обележан со тешки моменти, вклучувајќи го и насилното задушување на антивладините протести во јуни 1990 година, кога беа мобилизирани рудари – настан познат како „Минеријада“. За овие настани, во 2018 година беше обвинет за злосторства против човештвото, а судењето беше повторно активирано во 2023 година.
Патот кон НАТО и ЕУ
По пауза од политиката, Илиеску се врати на претседателската функција во 2000 година. Во неговиот втор мандат (2000–2004), Романија го потпиша договорот за пристапување во НАТО и ги финализираше преговорите за членство во Европската унија – историски чекори кои ја дефинираа иднината на земјата.
Контроверзна фигура со трајно влијание
Илиеску остана фигура која предизвикува поделени мислења – за некои херој на транзицијата, за други чувар на старите структури. Неговото наследство е сложено, но неоспорно е дека тој беше централна фигура во најважните моменти од модерната романска историја. Иако неговото наследство останува поделено, Илиеску останува симбол на едно турбулентно, но клучно поглавје во романската историја.
Романската влада изрази „длабоко жалење“ за неговата смрт и најави државен погреб, чиј датум ќе биде објавен наскоро.
