Уште пред 3,5 милиони години, хоминините Australopithecus afarensis кои оставиле траги во вулканската пепел на Лаетоли, Танзанија, можеби ги собирале јајцата на птицата франколин, користејќи ги како извор на храна.
Од тогаш наваму, јајцето — со својата исклучителна хранливост, лесна преносливост и разновидност — станало еден од најдолговечните и највредни ресурси во исхраната на човекот. Во карпестите засолништа на Јужна Африка, археолозите пронашле остатоци од јајца од ној стари 60.000 години, што укажува на тоа дека ловците-собирачи не само што ги користеле за храна, туку и како садови за вода и како платна за уметност.
Сепак, до припитомувањето на кокошките — најчестиот модерен извор на јајца — поминале десетици илјади години. Денешната кокошка (Gallus gallus domesticus) потекнува од црвената џунгла-птица од Југоисточна Азија, припитомена околу 1500 година п.н.е. Истражувањата покажуваат дека првите кокошки пристигнале во Европа околу 900 година п.н.е., но требале речиси 500 години пред да почнат да се сметаат за извор на храна. Во почетокот, кокошките се третирале како егзотични животни, често поврзувани со ритуали и погребни обреди.
Првите докази за кулинарска употреба на кокошкини јајца во Европа доаѓаат од етрурските термални бањи во Сан Кашано деи Бањи, каде што археолозите пронашле фрагменти од лушпи од јајца оставени како дарови на боговите. До времето на Римската Империја, јадењето јајца станало широко распространета практика. Римјаните уживале не само во јајца од кокошки, туку и од патки, препелици, па дури и ноеви и пауни. На пазарите имало специјализирани продавачи на јајца – „овиари“.
Како што се ширело Римското Царство, така се ширело и вкусот за јајца. Археолозите пронашле остатоци од јајца на места како амфитеатарот Честер во Англија, што сведочи за навлегувањето на римските гастрономски навики и на Британските Острови.
Но, понекогаш јајцата и придонеле за исчезнување на цели видови. Пример за тоа е Австралија, каде што луѓето веројатно помогнале во истребувањето на гигантската птица Гениорнис преку ограбување на нејзините гнезда. Фрагменти од нејзините јајца, со траги од печење, укажуваат на нивно систематско консумирање пред исчезнувањето на видот пред околу 47.000 години.
Од сурови јајца во праисториски засолништа, преку римски пазари и жртвени извори, до модерната трпеза, јајцето останува универзална храна — симбол на живот, енергија и културен развој.
Извор: History
