Од стекнувањето на независноста во 1947 година, Индија и Пакистан имаат водено три големи војни и десетици помали судири. Последната ескалација се случи по смртоносен напад врз туристи, за кој Индија го обвини Пакистан, додека Исламабад ги негира обвинувањата. Сепак, Индија и Пакистан не водат војни како другите земји. Причината лежи во нивниот нуклеарен арсенал, кој служи како моќно средство за одвраќање и ја ограничува можноста за целосна ескалација на конфликтот.
Меѓусебно загарантирано уништување
Според пакистанскиот аналитичар Сајед Мохамед Али, двете држави имаат доволно нуклеарно оружје да се уништат меѓусебно неколку пати. Се проценува дека секоја држава поседува меѓу 170 и 180 нуклеарни боеви глави со различен дострел.
Овие капацитети имаат главно одбранбена улога, спречувајќи големи напади поради стравот од нуклеарен одговор. Клучен елемент е и т.н. „способност за втор удар“ – можноста за возвратен напад дури и по изненаден нуклеарен напад, што го отежнува секој обид за нуклеарна доминација.
Кашмир — постојан извор на тензии
Конфликтот околу спорниот регион Кашмир е главен извор на тензиите. Двете земји контролираат дел од областа, која е силно милитаризирана. Два од трите меѓусебни војни беа директна последица на спорот околу Кашмир.
Насилствата во индискиот дел на Кашмир, каде се активни вооружени групи кои бараат обединување со Пакистан или независност, често водат до обвиненија од Њу Делхи за поддршка на тероризам од страна на Пакистан.
Воена нерамнотежа и стратешки приоритети
Индија троши повеќе од 74 милијарди долари на одбрана во 2025 година, што ја прави една од водечките воени сили. Пакистан троши значително помалку – околу 10 милијарди долари – но неговата армија игра централна улога во безбедносната политика.
Индија се фокусира не само на Пакистан, туку и на Кина и Индискиот Океан, додека Пакистан се концентрира исклучиво на односот со Индија.
Конфликти што се водат тивко и далеку од јавноста
Операциите меѓу Индија и Пакистан се често ограничени, прецизни и тајни, без формална војна. Се случуваат долж Линијата на контрола во Кашмир, далеку од урбаните центри и под радарот на медиумите.
Целта на таквите акции е често симболична – да се покаже сила, да се одврати напад, или да се задоволи домашната јавност, без да се премине критичниот праг на нуклеарен конфликт.
Ниту територијални, ниту ресурсни амбици
За разлика од други конфликти во светот, Индија и Пакистан немаат интереси за окупација, ресурси или доминација еден врз друг. Сите ескалации се речиси исклучиво поврзани со Кашмир, без пошироки територијални амбиции.
Оваа деликатна рамнотежа на страв го одржува конфликтот под контрола – барем засега.
Индија и Пакистан се две од најважните нуклеарни сили во Јужна Азија, и нивните нуклеарни арсенали играат клучна улога во одвраќањето и стратегијата за одбрана на овие земји. Еве детална анализа на нивните нуклеарни способности и како тие влијаат на односите меѓу двете земји.
Нуклеарен арсенал на Индија
Индија е признат нуклеарен сопственик кој развиваше свој нуклеарен арсенал уште од 1974 година, кога беше изведен првиот нуклеарен тест, познат како „Smiling Buddha“. Иако не е потписник на Договорот за неширење на нуклеарно оружје (NPT), Индија одржува нуклеарен арсенал кој се базира на одвраќање, а не на агресија.
Број на боеви глави: Се проценува дека Индија поседува помеѓу 160 и 170 нуклеарни боеви глави.
Типови на оружје: Индија има ракети со краток, среден и долг дострел, вклучувајќи системи како што се Agni-III и Agni-V за долг дострел. Таа исто така поседува подморници на нуклеарен погон за потопување на проектили.
Нуклеарна стратегија: Индија практикува стратегија наречена „Никаква прва употреба“ (No First Use, NFU), што значи дека ќе го употреби своето нуклеарно оружје само во случај на нуклеарен напад против неа или нејзините сојузници.
Нуклеарен арсенал на Пакистан
Пакистан разви свој нуклеарен арсенал како одговор на Индија, особено по индиските нуклеарни тестови во 1974 година. Пакистан започна со својот нуклеарен програм во 1972 година, со цел да ги израмни стратешките предности на Индија во регионот.
Број на боеви глави: Пакистан се смета дека има 160 до 170 нуклеарни боеви глави, слично како и Индија. Арсеналот е мал, но доста моќен во контекст на регионалната безбедност.
Типови на оружје: Пакистан разви ракети со краток и среден дострел, како Hatf-III и Hatf-V, кои можат да носат нуклеарни боеви глави. Нуклеарните ракети на Пакистан се поставени како одвраќање на индијските напади.
Нуклеарна стратегија: Пакистан не има формален принцип за „Никаква прва употреба“, што значи дека Пакистан може да употреби нуклеарно оружје прв, ако се смета дека постои егзистенцијална закана. Ова претставува значајна разлика во стратегијата на двете земји.
Стратегии на одвраќање и нуклеарни капацитети
И Индија, и Пакистан ја користат стратегијата на нуклеарно одвраќање, каде што целта е да се спречи напади преку страв од огромна одмазда.
Индија: Индискиот нуклеарен арсенал е наменет за спречување агресија. Индија поседува силна стратегија за „потврден втор удар“ (second-strike capability), што значи дека и по евентуален прв нуклеарен удар, Индија ќе биде во состојба да изврши контраудар.
Пакистан: Пакистан не само што разви свој арсенал за да се одбрани од индијски нуклеарен напад, туку исто така ги користи своите ракети со краток дострел како брза одговорност на индијските провокации. Во однос на стратегијата, Пакистан се потпира на „првиот удар“, што значи дека може да употреби нуклеарно оружје прв ако смета дека ќе биде нападнат.
Нуклеарно одвраќање и меѓународни импликации
Нуклеарните арсенали на Индија и Пакистан имаат долгорочни импликации на глобалната безбедност.
Меѓународна стабилност: Нуклеарната состојба во Јужна Азија создава постојан ризик од погрешни пресметки или неоправдани ескалации, што може да доведе до неконтролиран нуклеарен конфликт.
Негативни последици за мирот: Двата арсенала исто така го прават конфликтот околу Кашмир уште поопасен, бидејќи секоја ескалација може да доведе до глобална катастрофа.
Меѓународни дипломатски притисоци: Обе држави се под дипломатски притисок од страна на меѓународните организации, како што се Обединетите нации и Меѓународната агенција за атомска енергија (IAEA), за да не дозволат нуклеарен конфликт.
Прогнозирањето на идните односи меѓу Индија и Пакистан е предизвик. Силните нуклеарни арсенали на двете земји ќе продолжат да бидат клучен фактор кој го определува постојаното балансiranje меѓу одвраќање и конфликт.
Нуклеарен мир: Иако денешната нуклеарна способност на двете земји го прави веројатен мир на долгорочен период, секоја мала ескалација во Кашмир може да доведе до погрешни проценки. Глобални напори за демилитаризација: Меѓународниот притисок на двете земји за ограничување на нуклеарните капацитети и за дипломатски решавање на спорот во Кашмир може да игра важна улога во спречувањето на понатамошна ескалација.
Нуклеарната моќ на Индија и Пакистан претставува многу повеќе од само воени капацитети; таа е механизам за стратешко одвраќање, која се користи како средство за одржување на мирот и спречување на голем воен конфликт. Сепак, доколку не се преземат дипломати за решавање на територијалните спорови, особено околу Кашмир, овие земји ќе продолжат да бидат на ивицата на нуклеарна ескалација.
