Според новата цел на Обединетите нации, светот ќе треба да ја намали детската смртност за уште 30% за да се постигне ефективно запирање на детски смртни случаи до 2030 година.
Бројот на деца што умираат пред нивниот петти роденден, иако значително се намали во последните години, сè уште е висок и покажува дека битката за намалување на детската смртност не е завршена.
Во 1990 година, 12,8 милиони деца починаа пред да наполнат 5 години, но од тогаш таа бројка се намали за повеќе од 60%.
Според новите податоци објавени од ОН и Светската здравствена организација, бројот на смртни случаи кај деца под 5 години падна на рекордно ниско ниво од 4,8 милиони во 2023 година.
Овој напредок, иако значаен, е загрозен од намалувањето на финансирањето и растечките глобални нееднаквости, при што директорката на Детскиот фонд на ОН (УНИЦЕФ) предупредува за последиците од овие предизвици.
„Милиони деца денес се живи благодарение на глобалната посветеност на докажани интервенции, како што се вакцините, исхраната и пристапот до безбедна вода и основни санитарни услови“, изјави Кетрин Расел, извршна директорка на УНИЦЕФ.
„Доведувањето на детски смртни случаи до рекордно ниско ниво е извонредно достигнување. Но, без вистинските политички одлуки и соодветни инвестиции, ризикуваме да ги изгубиме овие тешко постигнати добивки, со милиони деца кои би можеле да починат од причини кои може да се спречат. Не смееме да дозволиме тоа да се случи,“ нагласи таа.
Кои причини за детска смртност може да се спречат?
Податоците – содржани во два извештаи – исто така покажаа дека речиси половина од смртните случаи кај деца под петгодишна возраст се случуваат во првиот месец од животот, главно поради предвремено раѓање и компликации при породувањето.
Кај децата кои преживуваат по првиот месец, инфективните болести – како што се пневмонијата, маларијата и дијарејата – остануваат водечки спречливи причини за смрт.
Понатаму, речиси половина од доцните мртвородени случаи се случуваат за време на породувањето, често поради мајчини инфекции, продолжен или тежок пород и недостаток на навремена медицинска интервенција.
Експертите нагласија дека подобрувањето на пристапот до висококвалитетна мајчинска, новороденечка и детска здравствена заштита е клучно за спречување на овие смртни случаи.
Регионални нееднаквости
Каде се раѓа едно дете во голема мера влијае на неговите шанси за преживување. Во земјите со ниски приходи, основните услуги, вакцините и третманите често се недостапни, што придонесува за несразмерно високи стапки на смртност.
Ризикот од умирање пред петтата година од животот е 80 пати поголем во земјата со највисока смртност отколку во земјата со најниска, покажуваат извештаите. Внатре во самите земји, посиромашните деца, оние што живеат во рурални области и оние чии мајки имаат понизок степен на образование се изложени на поголем ризик.
Слични модели постојат и кај стапките на мртвороденост, при што жените во земјите со ниски приходи имаат осум пати поголема веројатност да имаат мртвородено дете во споредба со оние во земјите со високи приходи.
Песната „Да победиш“ на Social Waste го нагласува овој проблем со зборовите:
“Ова е прашање што те засега/ Овој свет носи две маски/ Една на југ, а друга на север/ И не е сè во ред.”
На север, децата често растат во средини со подобар пристап до здравство, образование и можности за живот, додека на југ, сиромаштијата, војните и недостатокот на основна инфраструктура претставуваат значајни пречки за преживување.
Финансиски кратења
Намалувањето на финансирањето за животоспасувачки програми за детско преживување ги влошува постојните нееднаквости.
Недостатокот на ресурси доведе до недостиг на медицински персонал, затворање на клиники, прекин на кампањите за вакцинација и недостаток на основни медицински материјали, како што се лекови за маларија.
Најпогодени се земјите кои се во хуманитарни кризи, оние со висок долг или веќе високи стапки на детска смртност.
Најважниот број во светот
Драстичното намалување на детската смртност е најважниот статистички податок во светот поради повеќе причини:
- Ако едно дете преживее до својот петти роденден, значително ги зголемува шансите за долг живот.
- Детската смртност е еден од најважните показатели за развојот на една земја. Богатите нации први направија напредок во спасување на детските животи, но сега и земји како Индија бележат огромен напредок (детската смртност таму се намали за 81% од 1980 година до денес).
- Намалувањето на детската смртност е еден од ретките примери каде што меѓународната заедница постави цел и направи значителен напредок.
Не треба да ни требаат економски причини за да сакаме да ги намалиме детските смртни случаи, но сепак, ова има позитивни ефекти врз економијата – семејствата во сиромашните земји имаат помалку деца, а повеќе луѓе преживуваат до продуктивната возраст.
Како стигнавме до тука – и каде одиме?
Нема тајна формула за намалување на детската смртност.
- Подобрената пренатална нега, побезбедното породување и постнаталната грижа ги штитат децата во нивните најранливи месеци.
- Подобрената хигиена и исхрана спречуваат смрт од болести преносливи преку вода и неухранетост.
- Вакцините спасиле безброј животи.
Иако светот постигна огромен напредок, предизвикот останува – да се обезбеди дека ниту едно дете нема да умре од причини што можат да се спречат.
