Во денешното дигитално општество, социјалните мрежи се интегрален дел од секојдневниот живот на младите луѓе ширум светот. Во 2025 година, се проценува дека над 5.24 милијарди луѓе активно користат социјални медиуми, што претставува приближно 64 проценти од вкупното светско население. Времето што корисниците го поминуваат на овие платформи е исто така значајно, со просек од околу 2 часа и 23 минути дневно. Речиси 95 проценти од сите интернет-корисници користат барем една социјална мрежа, што покажува колку длабоко се вкоренети овие платформи во глобалната комуникациска култура.
Фокусирајќи се на младите, податоците покажуваат дека најголем дел од адолесцентите и младите возрасни активно и редовно користат социјални мрежи. Меѓу лицата на возраст од 13 до 17 години, дури 95 проценти се активни корисници на некоја социјална мрежа, додека кај возрасната група од 18 до 24 години, тој процент изнесува 91. Времето што го поминуваат младите на социјалните мрежи е значајно – според различни извори, младите поминуваат од два и пол до над три часа дневно на овие платформи, зависно од полот и навиките. Жените на возраст од 16 до 24 години користат социјални мрежи просечно 2 часа и 35 минути дневно, додека кај мажите од иста возраст просекот е 2 часа и 20 минути. Некои извештаи дури укажуваат на над 3 часа дневно поминати на интернет за оваа возрасна категорија.
Кога станува збор за омилените платформи, младите доминантно гравитираат кон визуелно-ориентирани мрежи. YouTube е најпопуларна мрежа кај младите во многу земји, но Instagram, Snapchat и TikTok се особено популарни меѓу генерацијата Z. На пример, во САД, младите од 18 до 29 години најмногу користат YouTube (93 проценти), Instagram (76 проценти), Facebook (68 проценти) и Snapchat (65 проценти). Европските податоци укажуваат на сличен тренд: во Австрија, над 87 проценти од младите користат WhatsApp, а Snapchat, Instagram и TikTok се дел од нивниот секојдневен дигитален живот.
Со зголемената присутност на младите на интернет, доаѓаат и одредени психолошки и општествени предизвици. Во последниве години се забележува пораст на свеста за негативните ефекти од прекумерната употреба на социјални мрежи врз менталното здравје. Истражувања покажуваат дека сè повеќе млади доброволно воведуваат ограничувања во користењето на своите телефони и апликации, со цел да ја заштитат својата психолошка благосостојба. Кај тинејџерите на возраст од 12 до 15 години, околу 40 проценти изјавиле дека намерно прават паузи од смартфони или социјални мрежи – значителен пораст во споредба со 18 проценти во 2022 година. Кај младите од 16 до 24 години, речиси половина користат функцијата „не вознемирувај“ или ги исклучуваат нотификациите, што укажува на зголемена самосвест за потребата од дигитална рамнотежа.
Многу млади отворено зборуваат за своите негативни искуства со смартфоните и социјалните мрежи. Нивните сведоштва укажуваат на појава на анксиозност, нарушен сон, недостаток на концентрација, како и чувство на зависност од уредите. Овие ефекти, иако индивидуални, се дел од поширок социјален тренд што ги загрижува и експертите, родителите и самите млади. Во истражувања спроведени во Велика Британија, социјалните мрежи се идентификуваат како една од најголемите закани за младите, заедно со климатските промени и глобалните конфликти.
Ако се осврнеме на локалниот контекст, во Северна Македонија во јануари 2025 година имало околу 1 милион активни социјални мрежни профили, што претставува 55.1 процент од вкупното население. Кај возрасните лица над 18 години, тоа учество се зголемува на 69 проценти. Половата дистрибуција меѓу корисниците покажува дека 54.7 проценти се мажи, а 45.3 проценти жени. Севкупно, 59.9 проценти од интернет-корисниците во земјата користат барем една социјална мрежа.
Сумирано, социјалните мрежи имаат длабоко вкоренета улога во животите на младите луѓе, како глобално така и локално. Тие нудат можности за комуникација, изразување и информирање, но истовремено носат ризици по менталното здравје и квалитетот на живот. Младите се сè посвестни за потребата од баланс и се повеќе применуваат механизми за дигитална детоксикација. Се очекува дека оваа тема ќе биде сè поактуелна и во иднина, како кај институциите така и во рамки на семејството и образовниот систем.
