Топлотниот бран од јуни до јули, наречен „тивок убиец“, се проценува дека однел многу повеќе животи отколку поплавите во Валенсија минатата година.
Брза научна анализа открила дека околу 1.500 луѓе во 12 европски градови починале како последица на климатските промени предизвикани од човекот, за време на последниот топлотен бран.
Според научниците од Imperial College London и Лондонската школа за хигиена и тропска медицина, согорувањето на фосилни горива го направило топлотниот бран до 4°C потопол, тројно зголемувајќи го бројот на смртни случаи поврзани со жештината помеѓу 23 јуни и 2 јули.
Ова е првпат брза анализа – метод за процена на влијанието на климатските промени врз екстремен временски настан – да се примени на топлотен бран. Иако студијата опфаќа само 12 градови, истражувачите проценуваат дека вистинскиот број на жртви низ Европа се движи во десетици илјади.
„Климатските промени се играч што менува сè“
„Ова покажува дека климатските промени радикално ги менуваат правилата на игра кога станува збор за екстремна жештина – но сè уште се недоволно препознаени“, изјави д-р Фридерике Ото, професорка по климатски науки на Центарот за еколошка политика при Imperial College London.
„Ако продолжиме да ги следиме интересите на фосилната индустрија и да го одложуваме сериозното намалување на емисиите, сè повеќе луѓе ќе умираат – сè за профитот на една мала, богата и влијателна малцинска елита“, додаде таа.
Како се пресметуваат жртвите од топлотни бранови?
Истражувачите прво анализирале историски метеоролошки податоци за да видат какви би биле температурите во свет кој не е затоплен за 1,3°C. Откриле дека климатските промени – пред сè од согорување на нафта, јаглен и гас – го направиле топлотниот бран за 1 до 4°C потопол и дека топлотните бранови започнуваат сè порано во јуни.
Истовремено, Коперникус, службата за климатски промени на ЕУ, објави дека јуни 2025 година бил петтиот најтопол јуни досега измерен во Европа, со температури кои во некои земји достигнале до 46°C, особено во Шпанија и Португалија.
Вкупниот просек за западна Европа бил 2,81°C повисок од просекот за периодот 1991–2020.
Бројките зборуваат – и зад нив стојат човечки животи
Истражувачите пресметале дека околу 2.300 луѓе починале од екстремни температури во 12-те анализирани градови – од Лисабон до Будимпешта. Ако немаше климатски промени, би имало околу 1.500 помалку смртни случаи, што значи дека 65% од нив се директна последица на климатските промени.
„Овие бројки не се апстрактни – тие претставуваат вистински луѓе кои ги загубија своите животи во последните денови“, рече д-р Ото. „И две третини од нив не би починале доколку не беа климатските промени.“
Каде топлотниот бран зема најмногу животи?
Според студијата, бројот на дополнителни смртни случаи поради климатските промени изнесува:
- Милано: 317
- Барселона: 286
- Париз: 235
- Лондон: 171
- Рим: 164
- Мадрид: 108
- Атина: 96
- Будимпешта: 47
- Загреб: 31
- Франкфурт: 21
- Лисабон: 21
- Сасари (Италија): 6
Иако најмногу смртни случаи имало во Милано, највисок процент бил во Мадрид – 90% од топлинските смртни случаи таму се поврзани со климатските промени. Причината: внатрешна локација без ефект од оладувачкиот океан, за разлика од крајбрежниот Лисабон.
Најранливите – постарите и хронично болните
Истражувањето покажува дека 88% од жртвите биле над 65 години, многу со постоечки здравствени состојби како срцеви болести, дијабетес или проблеми со дишењето.
„Топлотните бранови се тивки убијци“, вели д-р Малком Мистри, доцент во Лондонската школа за хигиена и тропска медицина.
„Многумина умираат дома или во болници, додека нивните тела едноставно не издржуваат.“
Подготовка и решенија: Потребни се системски промени
Европските земји постигнаа напредок во развојот на планови за дејствување при топлотни бранови, вклучувајќи информирање, центри за ладење и поддршка за ранливите.
Но истражувачите велат дека е неопходна долгорочна стратегија:
- Повеќе зелени и сини површини (паркови и водни тела)
- Намалување на ефектот на урбаното топлотно острово
- И најважно: брзо и масовно намалување на емисиите на стакленички гасови
„Единствениот начин да спречиме европските топлотни бранови да станат уште посмртоносни е да престанеме да согоруваме фосилни горива“, вели д-р Ото.
Д-р Ричард Алан од Универзитетот во Рединг додава:
„Само со брзи и обемни мерки низ сите сектори на општеството можеме да го ограничиме влошувањето на екстремните временски услови.“
И на крај, д-р Клои Бримикомб, климатолог од Кралското метеоролошко друштво, истакнува:
„Истражувања како ова веќе се користат во климатски судски процеси, каде земји и компании се тужат поради нивниот удел во климатските промени.“
