„Тап, тап, тап…“ — непрекината бучава од соседите горе, кои веројатно уште средуваат мебел или лепат тапети.
Оваа состојба не е необична. Околу 20-40% од луѓето во светот се чувствителни на бучава, што значи дека се вознемируваат повеќе од просекот. Чувствителноста на бучавата не е само карактерна особина или „дразливост“, туку има реални биолошки основи. Мозокот на овие луѓе реагира поинаку на звуците, а некои можеби и се раѓаат со таква чувствителност. Ова влијае не само на нивното моментално расположение, туку и на нивното долгорочно ментално и физичко здравје.
„Долго време ова беше тема која се игнорираше од здравствените професионалци,“ вели невронаучникот Даниел Шепард од Нов Зеланд. „Сега конечно сфаќаме дека ова навистина влијае на пациентите.“
Чувствителноста на бучавата не е медицинска дијагноза, но постојат прашалници, како на пример Weinstein’s noise sensitivity scale, кои помагаат луѓето да проценат дали имаат оваа состојба. Таа е различна од мисофонија (неподносливост кон одредени звуци како џвакање или тапкање) или хиперакузија (болка од нормални звуци). Чувствителноста значи општа реактивност кон сите звуци — без оглед колку тие се гласни.
Луѓето кои се чувствителни на бучава често се вознемируваат, беснат, па дури и плашат од звуците. Ова предизвикува реакција на „борба или бегство“ во телото — срцевиот ритам и крвниот притисок се покачуваат. Освен тоа, се нарушува квалитетот на сонот. Истражување од 2021 година во Кина покажа дека чувствителните на бучава луѓе имаат помалку освежителен сон и повеќе чувство на умор и лошо расположение.
Долгорочните ефекти се сериозни — вклучуваат зголемен ризик од срцеви болести, дијабетес и ментални проблеми како анксиозност и депресија. Една студија во Велс покажа дека луѓето чувствителни на бучава имаат поголема веројатност за хронична анксиозност и депресија.
Зошто некои луѓе реагираат поинаку? Научниците открија дека нивниот мозок помалку ефикасно филтрира неважни звуци. Кога нормалните луѓе „ги игнорираат“ безначајните звуци, мозокот на чувствителните на бучава постојано реагира на секој звук, без разлика дали е заканувачки или не. Ова се гледа и во помал број на мозочни активности што помагаат да се навикнеме на околината, што ја објаснува нивната постојана реактивност.
Чувствителноста може да биде наследна, но и животната средина со висока бучава може да ја зголеми. Особено подложни се луѓе со анксиозност, шизофренија и аутизам.
Иако најдобро би било да се намалат изворите на бучава — преку урбанистички мерки како тивка внатрешна средина, специјални асфалти, ѕидови и зони без возила — тоа се прави бавно. Затоа многу чувствителни луѓе се принудени да бараат заштита преку слушалки, тапи за уши или изолација на просторот, но тоа само го намалува звукот, а не го отстранува целосно.
Понекогаш лекување на поврзани состојби како анксиозност со лекови или когнитивна бихејвиорална терапија може да помогне. Музичката терапија со смирувачка музика, или арт терапијата, исто така се покажуваат корисни.
За мене, на крајот, тапињата за уши, слушалките со намалување на бучава и пешкир завиткан околу главата донесоа барем делумно олеснување. Додека светот околу мене не се смири, барем можам да барам мир во својот ум.
Извор: BBC
