Системот на локалната самоуправа во Македонија стои пред значајни промени, откако Министерството за локална самоуправа започна консултативни средби за измени и дополнувања на Законот за локална самоуправа. Главната иницијатива е воведувањето на механизам за отповикување на градоначалници, како и воспоставување задолжителен комунален надзор под ингеренции на општините.
Овие измени се најавуваат како чекор кон зголемена транспарентност, отчетност и функционалност на локалните самоуправи, кои сè почесто се соочуваат со предизвици во своето секојдневно работење.
Од отповикување до обврзувачки комунален надзор
Според министерот Златко Перински, Законот за локална самоуправа, кој е на сила веќе 20 години, мора да се усогласи со современите предизвици и потреби. Идејата за отповикување на градоначалници не е нова – уште во 2022 година партијата ЛДП ја предложи оваа мерка, но без успех. Во последниот период, се јави нова политичка волја за да се разгледа ова прашање.
Александар Спасеновски, член на експертскиот тим, истакнува дека механизмот ќе биде оптимизиран за да се избегнат можности за злоупотреба. „Ќе се консултираме со Венецијанската комисија и други европски стандарди за да најдеме правично решение,“ нагласува тој.
Од друга страна, задолжителниот комунален надзор ќе ги обврзе општините да се справат со предизвици како несоодветното одлагање на отпад и уништувањето на урбаната опрема.
„Комуналните редари ќе станат облигаторна обврска,“ вели Перински. „Целта е да се коригираат девијантните однесувања, но и да се превенираат.“
Потребата за ефикасни служби: Дали конечно ќе добиеме комунална полиција?
Еден од најголемите предизвици останува како ќе се организира комуналниот надзор. Во минатото, беа предложени решенија за комунална полиција, но тие останаа само на хартија.
Комуналните редари и инспектори имаат ограничени можности за акција – недостиг на опрема, буџет и овластувања често водат кон неказнивост на прекршителите. Слични служби веќе функционираат во Белград, Тирана и Подгорица, а нивните модели може да послужат како пример.
Во Германија постои градска полиција која работи на проблеми како депонирање отпад, урбано планирање и јавен ред. Слично, Полска има „местна стража,“ а Литванија Оддел за јавен ред.
Битола како домаќин на првата консултација
На првата средба за измени на законот, одржана во Битола, градоначалникот Тони Коњановски го нагласи значењето на овие промени.
„Се трудиме со постојните ресурси, но без соодветни овластувања и капацитети, многу проблеми остануваат нерешени,“ рече Коњановски.
Успешни примери од регионот: Љубљана и Белград како модели
Љубљана веќе години наназад функционира како пример за одлично организирана локална самоуправа. Со својата градска полиција и иновативен пристап кон урбаното планирање, словенечкиот главен град редовно се рангира високо по квалитет на живот.
Во Белград, комуналната полиција врши широк спектар на активности – од контролирање на паркинзите до справување со нелегална трговија. Нивниот модел покажува дека успешната координација со националната полиција е клучна за ефикасноста.
Што значат промените за граѓаните?
Со планираните измени, се очекува зголемување на довербата во локалната власт и подобрување на јавните услуги. Граѓаните ќе имаат можност директно да изразат недоверба кон своите градоначалници, додека комуналниот надзор ќе ја гарантира чистотата и функционалноста на општините.
Останува да видиме дали политичката волја ќе ги надмине долгогодишните предизвици и дали Македонија ќе успее да воспостави систем кој ќе биде пример за регионот.
