И покрај алармантната состојба, малкумина се подготвени да го адресираат очигледниот парадокс во срцето на економската политика на земјата: државата секоја година троши 211 милијарди евра за субвенции на бизниси – повеќе отколку што троши за образование – во обид да компензира за длабоко нефлексибилниот пазар на труд.
Тоа не значи дека Франција е премногу „неолиберална“, како што често ѝ се префрла на владата на Макрон од левицата и крајната десница. Всушност, Франција останува една од најголемите држави потрошувачи во светот – со јавна потрошувачка од 57,3% од БДП и даночни приходи од 51,4%. Социјалната потрошувачка ги надминува сите европски соседи, и сепак, во секојдневниот живот, Французите чувствуваат дека јавните услуги се во постојан пад. Болниците немаат доволно лекари, студентите протестираат заради застарени универзитети, а жителите на руралните области се соочуваат со затворање на железнички линии.
Дел од проблемот лежи во објективни фактори: глобален недостиг на медицински кадар, долгогодишни ограничувања на прием во медицинските школи, како и демографски промени што ја засилија урбанизацијата – од 76% на 82% во последните 25 години. Но прашањето е подлабоко. Како е можно држава што троши толку многу – повеќе од која било друга во светот – да нема доволно пари за основни јавни услуги, а истовремено долгот да расте во опасни размери?
Десницата брза да ја обвини имиграцијата и азилантите, нудејќи лажни објаснувања за наводниот товар врз социјалниот систем. Центристичкиот премиер Франсоа Бајру предлага симболични и несериозни мерки, како укинување на два државни празници, со цел да заштеди 44 милијарди евра – потег што повеќе делува политички самоубиствен отколку фискално разумен. Левицата, пак, бара повисоки даноци за богатите, но не секогаш прецизно – понекогаш таргетирајќи дури и оние што заработуваат едвај над 20.000 евра годишно, што ја отежнува положбата на самовработените, малите претпријатија и стартапите кои веќе се заглавени во бирократија и административни бариери за раст.
Во сета оваа бучава околу тоа кој е виновен и што треба да се прави, речиси никој не зборува за слонот во собата: колосалната сума што државата ја троши на субвенционирање на вработувања – со цел да ги охрабри бизнисите да вработуваат во средина каде што отпуштањето на работници е скапо и бирократски сложено. Франција создала работен пазар што ги одвраќа фирмите од вработување – отказните рокови достигнуваат и до три месеци – што доведува до хронична невработеност повисока од просекот на ЕУ, и недоволен раст на платите.
Субвенциите се обид да се прикрие системски проблем. Но наместо да троши стотици милијарди евра на „поправки“, Франција може да научи од примерот на Данска, каде „флексикуритетот“ – комбинација од лесно вработување и отпуштање со силна социјална сигурност – создава динамичен пазар на труд и среќна работна сила. Ако само дел од тие 211 милијарди евра се пренасочат кон намалување на дефицитот или во здравството, образованието и обновливата енергија, резултатите може да бидат значително поефикасни.
Важно е да се истакне – не секој евро треба да се отфрли. Францускиот модел на силна државна интервенција не е без заслуги. Благодарение на него, Франција и денес има „економија со целосен спектар“ – од земјоделство до вештачка интелигенција. Тоа е модел што сè повеќе го прифаќаат и други големи сили. Кина одамна функционира така, а САД – особено во последните години – сè повеќе се движат во тој правец. Дивиот, неконтролиран капитализам носи апсурдни последици: на пример, трка меѓу региони за привлекување дата-центри што работат на гас и ги исцрпуваат локалните водни ресурси, додека Исланд, со бесконечна геотермална енергија, останува занемарен. Директивна економија – добро насочена – има своја логика.
Но Франција сама по себе нема доволна тежина за да постави „заштитни ѕидови“ околу својата економија. Тоа може да го направи само ЕУ. Но само ако престане да се однесува како да живее во стар свет на договори и правила, кога реалноста денес е свет на моќ и геополитика. Додека САД и Кина своите економски и политички интереси ги гледаат како едно, ЕУ мора да развие сопствен модел – модел што, парадоксално, би можел да биде инспириран токму од Франција.
Франција нема само потреба од данок на богатство – потребно е ЕУ да има таков. Француската вселенска агенција не треба сама да бара повеќе средства – тоа треба да биде задача на Европската вселенска агенција. Франција не може сама да стане енергетски независна – тука треба да се вклучи целата Унија.
Ако европските лидери продолжат да се држат до илузијата на старите правила, ќе гледаат како ЕУ се лизга кон ирелевантност. Но ако, напротив, ја прифатат реалноста на новата ера и храбро ја насочат Европа кон координирана, стратегиска и солидарна економија, тогаш континентот сè уште може да биде фактор. И Франција, со сите свои противречности, може да биде светилник, но само ако се соочи со вистината за себеси.
Извор: The Guardian
