Откако долго време беше во разработка и беше одложуван повеќе пати, денот за старт на EES (Entry/Exit System) од ЕУ конечно дојде. Системот е модернизиран и поедноставен — но можеби сè уште не е целосно подготвен за масовно користење.
Новите правила од 12 октомври
Од 12 октомври, лица кои не се државјани на ЕУ ќе треба да ги регистрираат своите биометриски податоци — лице ќе се фотографира и ќе се скенираат отпечатоци — на границата пред да им биде дозволен влез во Шенген зоната. После Брегзит, Обединетото Кралство сега се наоѓа во иста категорија како други трети земји (од Азербејџан до Зимбабве). Иако постоеше најава за претходна регистрација преку апликација, таа не беше реализирана — целиот биометриски процес сè уште мора да се изврши на гранични пунктови, аеродроми или пристаништа.
Оваа нова мерка ќе има посебен ефект кај Британците на кратки премини преку Каналот, каде граничните проверки на Франција се спроведуваат уште на британска територија. Патниците патувајќи со воз, тунел или брод ќе треба пред патувањето да завршат EES формалности додека се уште на британска земја.
Инвестиции и подготовки од оператори
Операторите како Eurostar, Eurotunnel и Портот Довер направија значајни корекции на своите процеси и инфраструктура — инвестираа милиони во компјутерски киосци и дополнителен персонал. На Довер и кај Eurotunnel, патниците ќе мора да застанат и да излезат од автомобилите (освен во исклучителни случаи, како физичка попреченост) каде граничните службеници ќе можат со таблет да обработуваат податоци. Во Douver, се предупредува дека тоа може да предизвика нов метеж на пристапните патишта до ограничениот пристаништен простор.
Eurotunnel преку својата компанија Getlink, со повеќе простор и средства, беше прв што објави инвестиција од €80 милиони за гранична технологија за својот Le Shuttle-сервис. Тие поставија специјални ленти, застранети крстосници, заклони и кабини во Folkestone, со капацитет да обработат до 2.000 лица на час во врвни периоди.
Кога The Guardian ги проба киоските на Eurotunnel, самото внесување податоци (без проверка на пасошот) траеше околу две минути по лице. Патниците сè уште мораат да поминат низ класична француска пасошка контрола.
Откако еднош отпечатоците се регистрирани, при идни патувања (во рок од три години), ќе може да се користи само лицеочитување, без нови отпечатоци, по примерот на електронските гейт-ови на аеродромите.
За патници кои патуваат со воз од St Pancras, EES зоните се помали. Вообичаено време за процесирање треба да се вклопи во сегашните 75 минути што се препорачуваат пред тргнување. Eurostar има 49 стандардни киосци распоредени во две простории, замени кафе-бар, мала „престижна“ зона и горен вишок простор за итни случаи. Интересно, Eurostar побара дополнителни прашања на екран (кајкот / враќање билет / средства / здравствено осигурување), што Eurotunnel не ги користи.
Што претставува EES системот?
Од 12 октомври 2025 година, Европската Унија официјално го стартува системот за влез и излез (Entry/Exit System – EES), кој ќе ги регистрира сите патници кои не се државјани на ЕУ и влегуваат во Шенген-зоната. Системот користи биометриски податоци – фотографија и отпечатоци од прсти – за да го автоматизира и подобри граничниот надзор.
Кои држави и патници се засегнати?
Сите граѓани од не-ЕУ земји кои немаат постојан престој во ЕУ, ќе мора да се регистрираат во EES при секој влез. Ова вклучува патници од: Балканските држави: Северна Македонија, Србија, Албанија, БиХ, Црна Гора, останати европски држави: Обединето Кралство, Украина, Молдавија, Турција, Грузија и глобално: САД, Канада, Австралија, Јапонија и сите други земји со безвизни односи со Шенген
Ова значи дека милиони патници кои патуваат за туризам, бизнис или лични причини ќе бидат опфатени.
Како ќе функционира контролата?
На аеродроми
Патниците ќе мора да поминат низ биометриски киосци, каде ќе се скенира нивниот пасош, ќе се фотографираат, ќе се земат отпечатоци (освен за деца под 12 години) и ќе се одговорат кратки прашања (на пример, дали имаат повратен билет, сместување и осигурување)
По тоа, патниците продолжуваат кон класичната пасошка контрола.
На копнени гранични премини
Во многу случаи, патниците со автомобил ќе треба да излезат од возилото и да се регистрираат на киосци поставени на граничниот премин. Исклучок се прави само за лица со намалена подвижност.
Колку време ќе трае процесот?
Според тестирањата, регистрацијата трае околу 2 минути по лице – што значи дека кај семејства или групи може да се создадат значителни гужви. Добрата вест е што податоците важат до 3 години, па при повторни патувања само ќе се користи фотографска идентификација (како на e-gates).
Ќе има ли гужви?
Очекувањата се дека ќе има сериозни застои – особено во првите месеци. Затоа, ЕУ воведе преоден период од 6 месеци, со опција за дополнителни 90 дена флексибилност.
Граничните власти ќе имаат право да го суспендираат системот во моменти на преголеми редици.
Кои држави веќе се подготвени?
Некои држави, како Германија и Франција, веќе започнуваат тестирања на пониски капацитети (на пример, на помали аеродроми), додека Шведска ќе користи мобилна апликација на неколку гранични точки.
Останатите држави, меѓу кои и Велика Британија, сè уште се прилагодуваат на промените, и предупредуваат на можни доцнења, особено на Евротунелот, Довер и Сент Панкрас (Лондон).
Што значи ова за патниците?
Воведувањето на EES значи: подолго чекање на граници при прво патување, обврска за биометриска регистрација (лице и отпечатоци), препорака да се стигне порано на аеродроми или гранични премини и поголема административна подготвеност – носење на документи за сместување, повратен билет, патничко осигурување
Иако системот има за цел да ја зголеми безбедноста и ефикасноста, на краток рок може да донесе фрустрации кај патниците. Важно е да се информирате однапред и да се подготвите, особено ако патувате со семејство или на куси патувања.
