Ова беа дел од заклучоците на политичкиот состанок „Дали ЕУ и нејзиното ‘зелено’ финансирање ги исполнија очекувањата на земјите од Западен Балкан: Можности и предизвици за зелени инвестиции“, организиран од Институтот за добро управување и политики за животна средина и климатски промени – Скопје (IPECC) на 29 ноември.
Потребни предуслови за успешно спроведување
Учесниците на состанокот се согласија дека за успешно спроведување на зелените инвестиции се потребни неколку клучни предуслови: зрела листа на проекти за да се избегнат доцнења, доволни административни капацитети на сите нивоа и мерки за задржување на кадарот за да се спречи загуба на знаењето.
Дополнително, потребна е силна координација помеѓу локалните и националните власти, поедноставување на административните процедури и забрзување на процесите за одобрување на проекти за зелена инфраструктура.
Зелени инвестиции поддржани од ЕУ
Во својата политичка анализа, IPECC потсети дека ЕУ поддржува зелени иницијативи преку механизми како што се ИПА III, Инвестиционата рамка за Западен Балкан и Економскиот и инвестициски план.
Со ИПА III, која важи од 2021 до 2027 година, се предвидува 20% од средствата да бидат наменети за климатски цели. Финансирањето е насочено кон обновливи извори на енергија, одржлив транспорт, управување со вода и отпад, заштита на биодиверзитетот и подобрување на отпорноста на климатските промени.
Србија, Косово и Албанија предводат во регионот по уделот на ИПА III средства насочени кон зелени инвестиции. Србија издвојува 61% од средствата, Косово 52%, а Албанија 48%.
Предизвици во реализацијата
И покрај зголемената посветеност, реализацијата на овие проекти сè уште заостанува. Во Северна Македонија, проект за чист воздух е доверен на Канцеларијата на ОН за проектни услуги (UNOPS), додека Србија започна активности за Регионалниот центар за отпад. Во другите земји, планираните инвестиции сè уште не се спроведени.
„Зелената енергетска транзиција е скапа и може да биде успешна само со значителна поддршка од ЕУ и други донаторски фондови“, истакна Андријана Нелкова-Чучук, комесарка во Регулаторната комисија за енергетски услуги на Северна Македонија.
Патот напред
За поефикасна реализација на зелените проекти, IPECC препорачува намалување на флуктуацијата на кадарот, подобрување на процесот на одобрување проекти и воспоставување флексибилни буџетски механизми заради пазарните флуктуации.
„Координацијата меѓу локалните и националните институции е од суштинско значење за успешно спроведување на проектите“, порача Евгенија Серафимовска-Кирковски, раководителка на Канцеларијата на НИПАК во Северна Македонија.
Политичкиот состанок беше одржан во рамките на иницијативата IGNITA, финансирана од Фондацијата Отворено општество – Западен Балкан.
