Напнатостите помеѓу Индија и Пакистан достигнаа ново ниво откако Пакистан објави дека неговата војска урнала индиски дрон кој, според нив, го нарушил воздушниот простор долж границата во спорниот регион Кашмир, на кој и Индија и Пакистан полагаат право уште од поделбата на Британска Индија во 1947 година.
Според пакистанските безбедносни претставници, дронот навлегол неколку стотини метри во пакистанскиот дел на Кашмир, што Исламабад го смета за сериозна провокација. Инцидентот се случува во време на ескалација на судирите и сè почести разменувања на оган меѓу војниците на двете земји.
Во исто време, властите во Пакистан соопштија дека војската е ставена во состојба на највисока готовност. Министерот за одбрана Каваја Мухамад Асиф изјави дека индиска воена интервенција е „неизбежна“ и дека се донесени „стратешки одлуки“ како одговор на потенцијалната закана.
„Ги засиливме нашите сили бидејќи вакво нешто сега е очигледно неизбежно“, рече Асиф за Reuters. Тој додаде дека Исламабад би прибегнал кон нуклеарно оружје само во случај на „директна закана за опстанокот на државата“.
Според министерот, Пакистан ги информирал своите сојузници, како Кина и земјите од Заливот, за ситуацијата. Иако некои партнери се обиделе да ги смират тензиите, Асиф тврди дека САД засега одлучиле да „останат на страна“.
Од другата страна, Индија го суспендираше важечкиот договор за водите на реката Инд – клучен договор за поделба на речните текови, додека Пакистан одговори со затворање на својот воздушен простор за индиски авиони. Ескалацијата се заканува да прерасне во сериозен судир меѓу двете нуклеарни сили.
Почетниот повод за новата ескалација беше масакрот во Пахалгам, популарна туристичка дестинација во индискиот дел на Кашмир. Вооружени напаѓачи убија 26 цивили и ранија најмалку 17, целно барајќи хинду мажи. Нападот е најсмртоносен врз цивили во Индија од терористичките напади во Мумбаи во 2008 година, и најсериозниот инцидент во Кашмир во последните речиси дваесет години.
Индиските власти го обвинуваат Лашкар-е-Таиба (LeT), исламистичка милитантна група со долгогодишни врски со пакистанската разузнавачка служба ISI. Иако Исламабад негира каква било вмешаност, Њу Делхи тврди дека има докази за пакистанска вмешаност, а премиерот Нарендра Моди вети „најостар одговор“.
Со оглед на размерите на нападот, се очекува Индија да реагира воено. Историски преседан веќе постои: по терористичкиот напад во 2019 година, индиското воено воздухопловство изврши воздушни напади врз цели во Балакот, Пакистан, иако ефективноста на тие напади остана нејасна. Тогашната ескалација вклучуваше и соборување на индиски воен авион и заробување на пилот, што подоцна беше смирено преку дипломатија.
Но, денешната ситуација е поинаква. Во меѓувреме, Индија набави SCALP ракети – крстаречки ракети со долг дострел што нејзините борбени авиони можат да ги испалат без да го напуштат индискиот воздушен простор. Тоа значи дека индиските пилоти би можеле да погодуваат цели длабоко во пакистанска територија без да навлезат во нејзиното небо, намалувајќи го ризикот по своите сили.
Дополнително, Индија располага со ракети од типот БрахМос, развиени во соработка со Русија, кои нудат дополнителни опции за прецизни удари. Сето тоа значително ги зголемува индиските можности за одговор, но и го зголемува ризикот од понатамошна ескалација.
Клучното прашање е: кои цели би биле избрани? Ако се одлучи за удари врз пакистанскиот дел на Кашмир, ескалацијата може да биде ограничена. Меѓутоа, удари врз неспорни делови од Пакистан, како што беше случајот со Балакот, би можеле да предизвикаат многу посилен одговор од Исламабад.
Покрај класичните воздушни напади, Индија има и друга опција – таргетирани убиства на високи членови на LeT. Според извештаи, индиската разузнавачка служба RAW во последниве години спроведе низа атентати во Пакистан и во странство, вклучувајќи и убиство на сепаратист во Канада.
Спремноста на Пакистан да спомне можност за нуклеарен одговор, дури и условен со „директна закана по опстанокот“, дополнително ја влошува веќе крајно напнатата ситуација.
Вашингтон, кој во минатото имаше клучна улога во смирување на индиско-пакистанските конфликти, засега одржува дистанца. Американскиот државен секретар Марко Рубио изјави дека САД го поддржуваат правото на Индија на самоодбрана, но подвлече дека сите страни мора да работат на „одговорно решение“ и да избегнат понатамошна ескалација.
Прашањето е – колку ќе успеат двете страни да ја контролираат ситуацијата? Секоја нова повреда на статус кво, било преку дронови, воздушни напади или раскинување на клучни договори како оној за водите на Инд, го зголемува ризикот од поголем конфликт со несогледливи последици.
За сега, главните градови – Њу Делхи и Исламабад – играат опасна игра на работ на судир, додека светот со загриженост гледа како две нуклеарни сили се движат кон можна војна.
