Нивото на прекумерна тежина и дебелина продолжува драматично да расте во Европа, според извештајот на Европскиот совет за информации за храна (EUFIC), непрофитна организација ориентирана кон потрошувачите.
Зголемувањето е забележано кај возрасни, но и кај деца. Околу 76% од мажите во Романија и Полска, како и 74% во Хрватска и Словачка, имаат прекумерна тежина или дебелина. Во споредба, мaжите во Франција (41%), Холандија (54%) и Данска (56%) имаат помала веројатност да бидат со прекумерна тежина или дебели.
Највисок процент на жени со прекумерна тежина или дебелина е забележан во Ирска (62%), Романија (58%) и Хрватска (58%). Од друга страна, Франција повторно е на другата страна од спектарот, со само 30% од жените со прекумерна тежина, пред Австрија (34%) и Данска (36%).
Студијата истакнува дека е „тешко“ да се споредат податоците, бидејќи земјите често користат различни методологии за проценка на прекумерната тежина и дебелината.
Сепак, земајќи ги предвид најновите бројки, експертите предупредуваат дека ниедна земја-членка на Европската Унија нема да може да го запре порастот на дебелината до крајот на годината. Напротив, ако трендовите не се запрат или обратат наскоро, повеќе од половина од европското население ќе живее со дебелина до 2030 година, а во некои земји тоа може да достигне до 89% од населението.
Статистики и факти за дебелина во Македонија
Според Институтот за јавно здравје (ИЈЗ), 28,4% од возрасните во Северна Македонија живеат со дебелина.
Дополнително, повеќе од половина (55,7%) од возрасните се прекумерно тешки (overweight, BMI ≥25). Кај деца од 6 до 9 години, 30,5% имаат зголемена телесна тежина или дебелина, а 13,8% се со дебелина или екстремна дебелина. Според една студија со деца од 6‑13 години, 19,5% од нив биле „обезни“, а 13,5% биле прекумерно тешки; вкупно околу 33% имале прекумерна тежина или дебелина. Пандемијата на COVID‑19 доведе до зголемен процент на деца со прекумерна тежина и дебелина: од 33,0% (пре‑пандемија 2019) на 37,4% (2022). Степенот на дебелина кај возрасните се зголемил за 13,6% од 1990 до 2022 година. Кај деца и адолесценти, зголемување од 7,4% во истиот период.
Фактори поврзани со дебелина
Кај децата, главните придружни фактори се лоша исхрана (преработена, енергетски богата храна), консумација на слатки пијалоци, низок степен на физичка активност. Дебелината е почеста во урбани средини кај децата. Постојат и одредени разлики меѓу половите: момчињата се почесто имаат прекумерна тежина/дебелина отколку девојчињата во некои студии.
Здравствени ризици и импликации
Дебелината и прекумерната тежина доведуваат до покачен ризик за метаболички нарушувања, дијабетес тип 2, кардиоваскуларни заболувања. Кај возрасната популација, дебелината е еден од главните фактори за развој на болести поврзани со срце и крвни садови, кои се причина за голем дел од смртните случаи.
Општата тенденција покажува дека дебелината е епидемиска појава во земјава, односно дека расте брзината со која се зголемуваат процентите кај деца и возрасни. Прогнози укажуваат дека ако не се преземат ефикасни интервенции, во 2030 година процентот на деца со прекумерна тежина или дебелина може да достигне 52,4% кај групите од 5‑19 години.
Најзастапен облик на неухранетост
Нов извештај на УНИЦЕФ дополнително ја влошува ситуацијата, тврдејќи дека дебелината веќе ја надминала неухранетоста (недоволна тежина) како најзастапен облик на неухранетост.
Секое десетто дете или адолесцент на училишна возраст – или вкупно 188 милиони луѓе во светот – страда од дебелина, според наодите. Овој тренд е присутен во сите региони на светот, освен во субсахарска Африка и Јужна Азија.
Извештајот предупредува дека ултра-преработената и брзата храна – богата со шеќери, преработени скробови, сол, нездрави масти и адитиви – ја обликува исхраната на децата преку нездрава прехранбена околина, а не преку личен избор.
УНИЦЕФ заклучува дека дебелината ги изложува децата и младите на ризик од болести опасни по живот.
