Ако унапредувањето на плугот во Средниот век не ги извлече европските селани од сиромаштија, тоа беше во голема мера затоа што нивните владетели го зедоа богатството создадено од новите придобивки во производството и наместо за унапредување на благосостојбата на работниците, го искористија за изградба на катедрали.
Економистите велат дека нешто слично би можело да се случи и со вештачката интелигенција (ВИ) доколку таа влезе во нашите животи на таков начин што неколкумина, а не многумина, ги уживаат рекламираните придобивки.
„ВИ има многу потенцијал – но потенцијалот може да оди во различни насоки“, тврди Сајмон Џонсон, професор по глобална економија и менаџмент на школата за менаџмент Слоун на МИТ.
„Ние сме на расксница“ вели тој.
Поддржувачите на вештачката интелигенција предвидуваат скок на продуктивноста што ќе генерира богатство и ќе го подобри животниот стандард. Консултантската компанија McKinsey во јуни процени дека може да додаде вредност помеѓу 14 трилиони и 22 трилиони долари годишно – таа горна бројка е приближно колку сегашната големина на американската економија.
Некои техно-оптимисти одат подалеку, сугерирајќи дека, заедно со роботите, вештачката интелигенција е технологијата што конечно ќе го ослободи човештвото од тешките задачи и ќе не воведе во животи со поголема креативност и слободно време.
Сепак, не изостануваат и грижи за нејзиното влијание врз егзистенцијата, вклучително и нејзиниот потенцијал да уништи работни места во сите сектори – пример за тоа е штрајкот во јули на холивудските актери кои стравуваат дека ќе бидат заменети од двојници генерирани од вештачката интелигенција.
Ваквите грижи не се неосновани. Историјата покажува дека економското влијание на технолошкиот напредок е генерално неизвесно, нееднакво и понекогаш целосно злонамерно.
Книгата објавена оваа година од Џонсон и неговиот колега економист од МИТ, Дарон Ацемоглу, истражуваше технолошки напредоци во период од илјада години – од плуг до автоматизирани киосци – во однос на нивниот успех во создавањето работни места и креирање богатство.
Влијанието на интернетот е комплексно: тој создаде многу нови работни позиции, дури и кога голем дел од генерираното богатство отиде кај неколку милијардери. Добивките во продуктивноста што беше една од првите придобивки на почетокот, сега забави во многу економии.
Француската банка Natixis сугерира дека дури и широкораспространета технологија како интернетот не стигна до многу сектори, а добар дел од работните места што ги создаде беа нискоквалификувани, како на пример синџирот за испорака од онлајн купувања.
„Заклучок: Треба да бидеме претпазливи кога ги проценуваме ефектите на вештачката интелигенција врз продуктивноста на трудот“, предупреди Natixis.
Во глобализирана економија, постојат и други причини да се сомневаме дали потенцијалните придобивки од вештачката интелигенција ќе се почувствуваат рамномерно.
Од една страна, постои ризик од „трка до дното“ бидејќи владите се натпреваруваат за инвестиции во вештачката интелигенција со сè полабава регулатива. Од друга страна, бариерите за привлекување на тие инвестиции може да бидат толку високи што посиромашните земји нема да имаат шанса ни да се вклучат.
„Морате да ја имате вистинската инфраструктура – огромен компјутерски капацитет“, рече Стефано Скарпета, директор за вработување, труд и социјални прашања во Париската Организација за економска соработка и развој (ОЕЦД).
„Го имаме Хирошима Процесот на Г7, треба да одиме понатаму кон Г-20 и ОН“, рече тој, заговарајќи за проширување на договорот на Самитот на силите на Групата седум (Г7) во мај за заеднички да се обидеме да ги разбереме можностите и предизвиците на генеративната ВИ.
Иновацијата, се испоставува, е најлесната работа. Потешко е да се направи да работи за секого – тука доаѓа политиката.
За Џонсон од МИТ, доаѓањето на железницата во Англија во 19 век во момент на брзи демократски реформи овозможи тие достигнувања да ги ужива поширокото општество, било да е тоа преку побрз транспорт на свежа храна или слободно патување.
Слични демократски придобивки на други места им помогнаа на милиони луѓе да уживаат во плодовите на технолошкиот напредок и во 20 век. Но, Џонсон тврди дека ова почнало да се менува со агресивниот акционерски капитализам што ги одбележа последните четири децении.
Автоматизираното пазарење, тврди тој, е пример. Намирниците не поевтинуваат, животот на купувачите не се трансформира и не се создава ново работно место – се создава само профит од намалувањето на трошоците за работната сила.
Работничките групи, кои изгубија голем дел од влијанието што го имаа пред 1980-тите, ја идентификуваат вештачката интелигенција како потенцијална закана за правата на работниците, како и за вработувањето, на пример, ако не постои човечка контрола врз одлуките за вработување и отпуштање управувани од вештачка интелигенција.
Мери Тауерс, службеник за политика за правата на вработување на Конгресот на синдикатите на Велика Британија, ја наведе важноста синдикатите „да имаат законски права за консултации, да имаат способност за колективно преговарање околу технологијата на работа“.
Тоа е само еден од неколкуте фактори кои ќе помогнат да се утврди како вештачката интелигенција ги обликува нашите економски животи – од антимонополските политики кои обезбедуваат здрава конкуренција меѓу добавувачите на вештачка интелигенција до преквалификација на работната сила.
Истражувањето на ОЕЦД на околу 5.300 работници објавено во јули сугерираше дека вештачката интелигенција може да биде од корист за задоволството од работата, здравјето и платите, но, исто така, се гледа дека претставува ризик околу приватноста, ја зајакнува пристрасноста на работното место и ги турка луѓето кон прекумерна работа.
„Прашањето е: дали вештачката интелигенција ќе ги влоши постоечките нееднаквости или всушност може да ни помогне да се вратиме на нешто многу поправедно? изјави Џонсон.
Извор: Reuters
