На 18 октомври 1955 година, во фабриката „Crvena Zastava“ во Крагуевац, е произведен првиот примерок на автомобилот кој подоцна ќе стане симбол на моторизацијата во Југославија — моделот Застава 750, популарно нарекуван „Фиќо“.
Историјат и потекло
Проектот да се започне производство на автомобил во Југославија произлезе од потребата за индустријализација и надминување на зависноста од увоз. Во 1954 година, Југославија и фирмата Fiat потпишаа договор за соработка и лиценца, која ќе овозможи собирање на автомобили од Fiat во Застава.
Во почетокот, автомобилите Fiat 600 се доставуваа во состави (делови) за конечна монтажа во Застава. Но, наскоро производството се разви до целосна реализација на модел адаптиран за домашите услови.
„Zastava 750“ се почнал да се користи поточно во 1962 година, иако првите монтажи под ознака Застава се вршеле уште од 1955.
Технички карактеристики
Во почетните серии, моторот развивал околу 23 коњски сили (KS). Prvi Prvi na Skali+1Потоа, преку измени и унапредувања, се снабдувал со мотор од 767 cm³ кој давал околу 25 KS, а подоцна и верзии SE со 30 KS.
Автомобилот имал задна конфигурација на мотор и погон (rear‑engine, rear‑wheel drive), како и само четири степен менувач.
Стандарден производен период: од 18 октомври 1955 до 18 ноември 1985 година. Вкупно во фабриката Застава се произведени 923.487 примероци од овој модел.
Последниот произведен автомобил бил верзијата „Z‑750 LE“, кој денес се чува во Музејот на Застава како дел од историското наследство.
Социјално и културно значење
Моделот Фиќо брзо станал повеќе од само автомобил — тој стана суштински дел од секојдневниот живот во Југославија. Економичен, едноставен и евтин за одржување, тој се вовлече во улиците на градовите и селата, служеше како превоз за семејства, курсисти, пошта, полиција и други јавни служби.
Голем дел од љубителите на автомобили денес го третираат Фиќо како ретро и носталгичен објект: клубови, фестивали, реставрации — сето тоа го покажува пречувствителното место што го зазема во меморијата на регионот.
Во медиумите се наведува дека Фиќо бил „пресуден модел за широка мотorizacija на поранешната држава“ — многу семејства кои претходно немале пристап до автомобил преку оваа серија успеале да се движат по патиштата на својата земја.
Јубилејот денес и значење
Денес ја одбележуваме 70‑годишнината од моментот кога излезе првиот „Фиќо“ во Крагуевац — момент кој означи почеток на нова ера во домашната автомобилска индустрија.
Овој јубилеј е добра можност да се потсетиме на индустриската визија, на технолошкиот пренос од Запад и локалната имплементација, но и на човечките приказни поврзани со секојдневното гледање на тој малиот автомобил низ улиците, со влеки низ низите и многу ревитализации со текот на годините.
