Хосе Алберто „Пепе“ Мухика Кордано (José Mujica) е роден на 20 мај 1935 година во Монтевидео, Уругвај. Познат е како поранешен герилац, политичар и поранешен претседател на Уругвај, а светската јавност го запамети како „најскромниот претседател на светот“ поради неговиот едноставен начин на живот и филозофски пристап кон политиката.
Неговото семејство претрпело удар рано – таткото му починал кога Хосе имал само пет години, а неговата младост ја обележале економски тешкотии и скромен селски живот.
Како млад, Мухика бил активен спортист и љубител на велосипедизмот, но најмногу го привлекувала политиката. Прво се приклучил на Националната партија, но зголемената социјална неправда во земјата го насочила кон поригидни облици на отпор. Во текот на 1960-тите се приклучил на левичарското герилско движење Тупамарос, инспирирано од кубанската револуција, кое користело оружени методи против авторитарната власт и корумпираниот естаблишмент.
Затвор и самица – години во темнина
За време на герилската активност, Мухика бил неколку пати ранет и уапсен. Вкупно поминал речиси 14 години во затвор, од кои 12 во изолација, често без пристап до сончева светлина, човечки контакт и основна хигиена. Најтежок период бил кога две години бил чуван во самица на дното од празен бунар, што оставило длабоки психолошки последици. Подоцна призна дека разговарал со мравки за да си го сочува разумот.
И покрај бруталните услови, никогаш не ја изгубил надежта ниту ги напуштил своите убедувања. Кога Уругвај се врати на демократски вредности во 1985 година, Мухика бил ослободен преку амнестија за политички затвореници. Тоа враќање од темнината кон општеството бил момент на лична и политичка пресвртница.
Од герилац до народен пратеник
По излегувањето од затвор, Мухика продолжил со политичката активност. Помогнал во трансформацијата на Тупамарос во политичка партија – Движење за народно учество (Movimiento de Participación Popular – MPP), кое станало дел од пошироката левичарска коалиција Широк фронт (Frente Amplio).
Во 1995 година бил избран за пратеник, а потоа и за сенатор. Се стекнал со репутација на човек од народот, без љубов кон формалности – често се појавувал во работна облека и гумени чизми во парламентот. Како министер за земјоделство (2005–2008) во владата на претседателот Табаре Васкез, покажал прагматичен пристап кон економијата и се посветил на развојот на руралните подрачја.
Претседателство – либерална револуција
На претседателските избори во 2009 година, Мухика победил со поддршка од мнозинството граѓани. Мандатот го презел на 1 март 2010 година и во текот на петгодишното претседателство спровел низа социјално-прогресивни и либерални реформи кои го поставија Уругвај како една од најнапредните земји во Латинска Америка:
Легализирана е државната контрола врз производство и продажба на марихуана – прв ваков закон во светот; Усвоен е закон за истополови бракови, значаен чекор за еднаквост на ЛГБТК+ заедницата; Декриминализиран е абортусот, со што жените добија пристап до репродуктивна здравствена заштита.
Иако некои закони беа контроверзни, Мухика секогаш ги нагласуваше слободата на избор, човечкото достоинство и социјалната правда како клучни вредности. Неговата филозофија беше дека државата мора да му служи на народот, а не обратно.
Скромноста како идеологија
За време на претседателскиот мандат, Мухика одбил да живее во официјалната резиденција и да ги користи државните погодности. Наместо тоа, живеел на својата мала фарма, каде што одгледувал цвеќиња и работел на земја заедно со сопругата Лусија Тополански – исто така поранешна герилка и политичарка. Неговиот стар фолксваген „буба“ од 1987 година стана светски симбол на неговото скромно и пристапно владеење без луксуз.
Мухика донирал 90% од својата претседателска плата во добротворни цели, најчесто организации кои им помагаат на сиромашни и млади. Неговиот животен мото, изречен во говор пред Обединетите нации, гласеше: „Сиромашен не е тој што има малку, туку оној што сака сè повеќе и повеќе.“
Режисерот Емир Кустурица сними документарен филм за Мухика – El Pepe: Еден возвишен живот во 2018 година, прикажан на Венецијанскиот филмски фестивал.
Последни години и болест
И по повлекувањето од политиката, Хосе Мухика остана морална фигура и инспирација на регионално и светско ниво. Држеше говори за едноставниот живот, опасностите од консумеризмот и важноста на етиката во политиката.
Во април 2024 година објави дека боледува од рак на хранопроводот. Веќе тогаш беше јасно дека болеста ќе бара тешка битка. Во јануари 2025, соопшти дека ракот се проширил на црниот дроб и дека одбива понатамошни агресивни третмани, сакајќи последните денови да ги помине во мир на својата фарма, меѓу животните и природата која отсекогаш ја сакал.
Наследство на еден автентичен лидер
Хосе Мухика останува запаметен како симбол на отпор, скромност и политичка автентичност. Неговиот живот, исполнет со драма, страдање, но и неизмерна вера во подобро општество, инспирира луѓе низ целиот свет. Тој беше претседател кој не носеше одела, но го носеше народот во срцето. Неговите зборови, одлуки и животна филозофија оставаат неизбришлива трага во современата историја на борбата за похумано општество.
