Звучи како научна фантастика, но науката веќе открива дека заборавањето може да биде исто толку важно – и изводливо – како и паметењето.
Во свет каде натпреварите за меморија стануваат спектакл – како оној на Светското првенство во Лигата на меморијата, каде што 20-годишниот Вишва Раџакумар запомни 80 броеви за само 13,5 секунди – способноста да запомниш се смета за супермоќ. Но, новите истражувања укажуваат дека вештината на заборавање може да биде уште поважна за нашата благосостојба.
„Почнуваме да забораваме штом ќе почнеме да се сеќаваме, и тоа е добра работа,“ вели невронаучникот Џонатан Фосет.
Нашиот мозок знае што е важно, а што може да се отпушти. Несвесно брише непотребни информации, застарени факти или емоционално болни настани. Но науката оди чекор понатаму: покажа дека можеме и свесно да избереме да заборавиме.
Како се учи да се заборави?
Психолозите како Мајкл Андерсон од Универзитетот во Кембриџ го проучуваат „мотивираното заборавање“ – процесот на свесно потиснување или избегнување на одредени спомени. Со едноставни инструкции како „запомни го ова“ или „заборави го ова“, учесниците во студии почнуваат да покажуваат подобра меморија за она што било „одобрено“ – а слаба за она што било „забрането“.
Постојат и поизразени техники. На пример, кога свесно бирате да се сеќавате само на позитивните аспекти од непријатен настан – како кога ќе се сопнете на караоке вечер, но наместо тоа ќе се сетите дека одлично ја отпеавте последната нота. Со вакви избори, ние го обликуваме сопствениот идентитет, се вкоренуваме во наративи кои нè дефинираат како стабилни, способни, сакани.
Во други случаи, потиснувањето станува техника за справување со траума. Во студија од 2023 година, истражувачите успешно ги обучиле учесниците да не размислуваат за вознемирувачки моменти поврзани со пандемијата. Со користење на т.н. „размисли – не размислувај“ метод, учесниците ги заменувале негативните мисли со неутрални потсетници. По само неколку дена тренинг, несаканите спомени се намалиле. Три месеци подоцна – и понатаму биле побледи.
Заборавањето како лек
Заборавањето, вели Фосет, не е слабост, туку активен, природен процес. Може да помогне во лекувањето на депресија, анксиозност, па дури и да го засили нашето чувство за контрола. Луѓето кои биле подобри во потиснувањето на несакани спомени имале помалку нарушувачки флешбеци и појасен фокус.
Тоа не значи бегање од реалноста. Напротив, станува збор за насочено внимание – за избор на она што вреди да се носи во себе, и она што е време да се остави.
Но, што ако технологијата не ни дозволи да заборавиме?
Во ерата на „секоја слика е во облакот“, нашиот телефон неуморно ни враќа слики од минатото: „Имате ново сеќавање“, вели известувањето. Но, понекогаш, токму тоа „ново“ е нешто од што се обидуваме да се оддалечиме.
Затоа, науката нè потсетува: технолошката меморија не е иста со нашата ментална. Умот има свои патеки. И со тренинг, истрајност и малку храброст, можеме да го научиме да се фокусира на она што не исполнува – и да го пуштиме она што нè задржува.
Извор: National Geographic
