Индекси на ценовно ниво покажуваат колку се скапи или евтини добрата и услугите низ различни земји, врз основа на паритетот на куповна моќ. Земјите од Западна и Северна Европа обично имаат високи ценовни нивоа, иако во овие споредби не се вклучени приходите.
Цените значително варираат помеѓу европските земји. Постои значителна разлика дури и меѓу соседни земји, како што се Австрија и Унгарија — или Германија и Полска.
Но, како најдобро да ги споредиме цените низ Европа? И кои се најскапите и најевтините земји на континентот?
Индексите на ценовно ниво се добар начин за да се разбере колку се скапи или евтини добрата и услугите во секоја земја. Тие ги споредуваат националните ценовни нивоа со просекот на ЕУ и се пресметани со користење на паритет на куповна моќ (PPP).
Според Eurostat, PPP функционира како вештачка заедничка валута, покажувајќи колку луѓето можат да купат со иста сума пари во различни земји.
Резултатите се базираат на ценовни истражувања кои опфаќаат повеќе од 2.000 потрошувачки добра и услуги, спроведени во 36 европски земји.
Како се споредуваат цените низ земји?
Постојат неколку индекси на ценовно ниво што го споредуваат трошокот на различни добра и услуги — како храна, пијалаци, облека, хотели и друго. Покрај овие поединечни индекси, постојат два главни показатели за „вкупното“ ценовно ниво на потрошувачките добра и услуги:
Реална индивидуална потрошувачка (AIC) — го мери сето она што домаќинствата навистина го користат, вклучувајќи стоки и услуги кои ги добиваат иако не ги плаќаат директно, како здравство и образование.
Конечна потрошувачка на домаќинствата (HFCE) — го мери вкупното трошење на домаќинствата на индивидуални добра и услуги.
Со други зборови, AIC гледа што користат домаќинствата, а HFCE покажува на што трошат пари.
Eurostat наведува дека AIC често се користи за меѓународни споредби, бидејќи опфаќа повеќе од потесното поимање на потрошувачката. Затоа Euronews користи AIC податоци за споредбите, иако се вклучени и други податоци за потрошувачка.
Швајцарија е 3.9 пати поскапа од Турција
Заклучно со 2024 година, од 36 земји, Швајцарија е најскапата со цени 184% над просекот на ЕУ — 84% повисоки од просекот. Турција е најевтината, со цени на ниво од 47% од просекот на ЕУ, што значи 53% пониски од просекот. Ова значи дека Швајцарија е 3.9 пати поскапа од Турција, откривајќи остар контраст во ценовните нивоа низ Европа.
Ценовно ниво над 100 значи дека земјата е поскапа од просекот на ЕУ; под 100 значи дека е поевтина.
Најевтини и најскапи земји: Бугарија vs Луксембург
Во рамки на ЕУ, Луксембург е најскапата земја со цени 51% над просекот. Бугарија и Романија се најевтините членки, со цени на 57% од просекот на ЕУ.
Ова значи дека Луксембург е приближно 2.7 пати поскап од Бугарија и Романија — значителна, но помала разлика во споредба со Швајцарија и Турција.
Десет ЕУ земји имаат цени над просекот на ЕУ. Данска (143%) и Ирска (141%) следат по Луксембург како најскапи.
Меѓу четирите најголеми економии на ЕУ, Германија (109%) и Франција (108%) се малку над просекот, додека Италија (98%) и Шпанија (91%) се под него.
Географски обрасци во ценовните нивоа
Западна и Северна Европа имаат високи ценовни нивоа. Швајцарија, Исланд, Луксембург, Данска, Ирска, Норвешка и Финска се значително над просекот. Тоа се обично земји со високи приходи, силни валути и повисоки животни трошоци.
Сите пет нордиски земји — Данска, Финска, Шведска, Норвешка и Исланд — редовно се меѓу најскапите.
Наспроти тоа, Централна и Источна Европа имаат пониски ценовни нивоа. Романија, Бугарија, Унгарија, Полска и балтичките држави — Летонија, Литванија и Естонија — се под просекот на ЕУ. Овие региони обично имаат пониски трошоци за работна сила.
Цените се пониски и во земјите кандидати за членство во ЕУ: Турција, Северна Македонија, Албанија, Србија и Босна и Херцеговина.
Зошто се ЕФТА земјите толку скапи?
Две земји од Европската асоцијација за слободна трговија (ЕФТА) — Швајцарија и Исланд — се на прво и второ место во 2024, а Норвешка на шесто.
Во анализа од 2018 година базирана на податоци од 2017, Ларс Свенебуе од Статистичката канцеларија на ЕФТА објасни дека високата продуктивност на работната сила и соодветните високи плати се клучните фактори за високите ценовни нивоа во овие земји.
Приходите не се вклучени во ценовните споредби
Индивидуалните или семејните приходи не се вклучени во овие споредби. „Овие бројки се чисти споредби на цени на добра и услуги. Тие не го земаат предвид нивото на плати, плати или други форми на личен приход,“ изјави Ларс Свенебуе за Euronews Business.
Ова значи дека некој што живее во земја со високо ценовно ниво сè уште може да си дозволи повеќе отколку некој во поевтина земја, во зависност од нивниот приход.
Ценовните рангови се разликуваат по категории
Ценовните нивоа значително варираат по категории. На пример, цените за алкохол и тутун во ЕУ беа речиси трипати повисоки во Ирска (205%), најскапата земја, отколку во Бугарија (69%), најевтината.
Ресторани и хотели покажаа втора најголема разлика. Данска имаше највисоки цени со 148% од просекот на ЕУ, додека Бугарија повторно беше најевтина, со 53%.
