„Олд Сејбрук“, најновата премиера на скопскиот Театар Комедија, само е една од многуте „вешто скроени пиеси“ (piece bien faite)на планетарно славниот Вуди Ален: режисер, сценарист, драматичар, актер, продуцент, хередитарен неуротичар… Накратко, легитимен сопственик на една од најдолгите, најкомпетентните, „најразбушавените“ и, воопшто, најкомплексните „мултитаскинг кариери“, филмски, литературни, театарски. Капиталец, во секоја смисла.
Не паметам – барем во текот на последните триесетина години – дека некоја од пиесите на Вуди Ален ги имам гледано и кај нас, во Македонија. Можеби и заради неговиот специфичен хумор, несомнено горчлив, „индиректен“ и саркастичен/циничен до балчак… Некогаш, некаде во деветнаесеттиот век, ваквиот хумор го нарекувале galgenhumor, во превод: нешто како „смеа од под бесилката“, горчливо-саркастична иронија од која нема спас… Седумдесетина години подоцна, во таканаречената фаза/епоха на европскиот театар на апсурдот од раните педесетти и шеесетти години, „трагихуморот“ прераснал во mainstream, заринкал во темнината без брегови и „докажувал“ дека светот сосема ја загубил бусолата. И таканаречената смисла. Ваквиот обесмислен статус на светот („по себе“), Бекет и Јонеско радикално го истопориле на речиси угол празната сцена, испустена и забаталена, а протагонистите/актерите ги нурнале во qui pro quo безнадежноста, во недоразбирањето без брегови, во црниот апсурд кој станал mainstream на тогашната драматика.Годо го нема, никогаш нема да дојде, ни нема спас, ја нема веќе ни завесата која би требало да се спушти!
Кон крајот на шеесеттите, Вуди Ален тргна да ја персифлира и да ја пародизира навидум „несмасната“ формула на апсурдистите: имено, нивната „добитна комбинација“ трагично/фарсично вешто да ја „пренасочи“ кон персифлажата, цинизмот, баналноста и, општоземено, бизарноста на светот и на нашето траќање во него и низ него. Речиси неподносливо без големи и дневни дози психоанализирање. Прогуглав, за да се потсетам на неговата театарска и филмска „актива“ (со сѐ Оскарите!), ама насловите тешко дека можат да се избројат. Во ноември ќе полни деведесет години. Погледнете ги, пак, некои однеговите антологиски филмови „Ени Хол“, „Хана и нејзините сестри“…
Не проверив, ама имам чувство дека пиесите на Вуди Ален и не биле многу изведувани кај нас. Можеби поради нивниот специфичен хумор? Можеби и затоа што нашиве драматурзи и режисери не свикнале на авторовиот цинизам, сарказам, „интелектуализам“.
Комедијата „Олд Сејбрук“ е праизведена пред дваесетина години. Насловена е според локацијата на која се случува: провинциското гратче кое може да се изгугла. Намерно. Драматуршката матрица е типична за авторот, занаетчиски извештерен до балчак: женско-машки пируети, навидум бизарни и троа слаткогорчливи, ту-фарсични-ту-трагични, напнати како отворен чадор, психоаналитички заплеткани до пекол и назад, досолени со таканаречениот ефект на изневерено очекување, во случајот „машко-женско-еротичен“, согласно формулата „сите со сите“. Ама децентно. Три брачни и „меѓубрачни“ двојки… Би било банално, да ја нема клучната досетка заради која „Олд Сејбрук“ заслужува барем една „плус-ѕвездичка“:
Имено, во клучната/кулминативна сцена, кога – според драматуршката матрица – сите би требало меѓусебно да се испоколат – наеднаш се урива ѕидот („паѓа таванот“) и влегува Духот. Не тој на Хамлетовиот татко, туку оној од „Шесте лица“ на Луиџи Пирандело: Писателот. Персифлажата на „вампирот“ кој сите ги „измислил“/„изнапишал“, та и треба да ја „разреши“ неразрешливата глутница на нивните животи. Сјаен драматуршки трик, цитатен ама – сјаен!
Седуммина опитни актери од Театар „Комедија“, „многустрано“ поддржувани од несомнено креативен и агилен соработнички тим беспрекорно ги имаат одработено навидум „едноставните“ задачи, ги запишувам според кастингот: Валентин Костадиновски, Дарја Ризова – гостинка од МНТ (и „омилената“, со право, актерка на режисерката Нина Николиќ), Елена Кузманов, Благој Веселинов, Атанас Атанасовски, Маја Љутков, Тони Денковски. Комплименти, најпрвин, за сценографката Илина Ангеловска и за костимографката Ивана Каранфиловска-Угуровска; секако и за композиторот Оливер Јосифовски, светлодизајнерот Крис Јегер…
Најназад и најважно: комплименти за „итромислечката“ режисерка Нина Николиќ која, освен што изненадува, перманентно, не само со својата љубопитност&работливост, туку и со менаџерски вештини. Имено, на програмката за претставата „Олд Сејбрук“ пишува дека станува збор за копродукција меѓу „Перипетија продукција“ и Театар „Комедија“, како „дел од проектот PROSER, кофинансиран од програматана ЕУ Creative Europe и, напоредно/делумно, од македонското Министерство за култура“. Цитираната формулација упатува не само на реалните можности туку и на нужноста од копродукциските проекти. „Штедење, мој Хорацие…“
Накратко: прогнозирам дека претставата „Олд Сејбрук“ несомнено ќе има долг театарски век и многу, многу заинтригирани гледачи. Два часа, нецели, ама – чиста радост!
пишува Јелена Лужина
