Секој човек е фино подесен оркестар од повеќе од 37 трилиони клетки. Мапирањето на овој малку познат свет е еден од најголемите предизвици на биологијата. Научниците тврдат дека токму направиле значаен чекор во тој поглед.
Според најновите податоци од амбициозниот проект започнат во 2016 година, повеќе од 3.600 научници од преку 100 земји анализирале повеќе од 100 милиони клетки од повеќе од 10.000 луѓе, со цел да изработат атлас на сите видови клетки во човечкото тело.
Новото истражување засновано на наодите, објавени во неколку трудови во списанието Нејчер и неговите сестрински списанија, претставува „скок во разбирањето на човечкото тело“, според конзорциумот Хуман Сел Атлас (Атлас на човечките клетки). Проектот по обем и поле на работа е сличен на проектот Лудски геном, за кој беа потребни две децении.
„Клетките се основна единица на животот, а кога работите тргнуваат наопаку, тие започнуваат да тргнуваат наопаку пред сè во нашите клетки“, нагласува Авив Регев, основач на Атласот на човечките клетки и извршен потпретседател за истражување и раен развој во Генентек, биотехнолошка компанија со седиште во Сан Франциско.
„Предизвикот беше што не ги познававме доволно добро клетките за да разбереме како варијантите и мутациите во нашите гени навистина влијаат на болеста. Кога ќе ја добиеме оваа мапа, ќе можеме подобро да ги најдеме причините за болеста“, изјави Регев на прес-конференцијата.
Ажурирана „карта од 15-ти век“ Регев ја спореди научната познанија за клеточната биологија пред иницијативата Атлас на човечките клетки со „карта од 15-ти век“.
„Сега, години подоцна, резолуцијата на картата е многу поголема“, истакнува таа. „Тоа е повеќе како Гугл мапи, каде што имате поглед на вистинската топографија во многу висока резолуција, а покрај тоа, имате приказ на улиците што навистина ви објаснува што се случува таму. И дополнително, дури можете да видите и образци на движење, како динамични промени што се случуваат во текот на денот“, објаснува Регев.
„Направивме голем скок… но уште имаме работа.“
Предизвикот е што различните видови клетки можат да изгледаат морфолошки неразликувани под микроскоп, но може да се разликуваат драматично на молекуларно ниво. Понатаму, клетките се менуваат како што луѓето стареат и во однос на надворешната средина. Напредокот во технологијата за секвенцирање на една клетка им овозможува на научниците да разберат како се вклучуваат и исклучуваат гените во поединечна клетка преку анализа на РНК, која ја чита ДНК-то содржана во секоја клетка. Оваа технологија, во комбинација со моќни компјутерски методи и вештачка интелигенција, им овозможува на истражувачите да создадат лична карта за секој тип клетка.
Некогаш се мислеше дека постојат само 200 различни видови клетки. Научниците сега знаат дека ги има илјадници. Конзорциумот гради мапи на 18 биолошки мрежи, од кои најсложена е мозокот, а првиот комплетен нацрт на Атласот на човечките клетки ќе биде објавен во 2026 година, најавува Регев. Атласот на клетки има за цел да ја пополни недостасувачката врска помеѓу гените, болестите и терапиите за лекување. „Ова е едноставно неверојатно возбудливо патување, во смисла на нашето патување низ човечкото тело и откривање на фундаментални нови сознанија за нашите клетки“, напоменува Сара Тајхман, основач на Атласот на човечките клетки и професор на Институтот за матични клетки на британскиот Универзитет во Кембриџ.
Нови откритија може да отклучат нови третмани Преломни наоди кои беа објавени вклучуваат мапирање на сите клетки на цревата; изработка на нацрт како човечките скелети се формираат во матката; разбирање на основната структура на тимусот, органот кој игра клучна улога во функционирањето на имуниот систем; мапирање на молекуларната архитектура на плацентата; и изградба на атлас на човечките васкуларни клетки.
Атласот на гастроинтестиналниот тракт, кој вклучува ткива од устата до езофагусот, стомакот, цревата и дебелото црево, содржи податоци за 1,6 милиони клетки и откри тип на клетка која може да игра улога во хронични состојби како што е инфламаторната болест на цревата. Раната мапа на скелетот откри дека одредени гени активирани во развојот на клетките на коските може да бидат причинители на зголемен ризик од развој на артритис на колковите во возрасната возраст.
„Да имаме појасна слика за тоа што се случува додека се формира нашиот скелет и како тоа влијае на состојби како што е остеоартритисот, може да помогне во отклучувањето на нови третмани во иднина“, наведува Кен То, коавтор на истражувањето од Институтот Велком Сангер во Англија.
Англискиот научник Роберт Хук открил клетки во 1665 година, набљудувајќи плута под микроскоп. Ја вовел зборот клетка бидејќи шарите направени од целулозни ѕидови на мртвата плута му наликувале на блокови клетки што ги користеле монасите. Меѓутоа, дури 200 години подоцна научниците конечно сфатиле дека клетките се основна единица на човечкото тело.
За разлика од оригиналниот нацрт на човечкиот геном, кој се базираше претежно на една индивидуа, клеточниот атлас има за цел да биде глобално репрезентативен и да вклучува истражувачи и примероци на човечко ткиво од целиот свет.
Проектот веќе доведе до некои значајни откритија, вклучувајќи откритие на порано непознат тип клетка во респираторниот тракт наречен јоноцит. Проучувањето на овој реток тип клетки може да доведе до нови начини на лекување на цистична фиброза, генетска состојба предизвикана од ген кој влијае на движењето на сол и вода во и од клетките. За време на пандемијата на Ковид-19, заедницата на Атласот на човечките клетки ги искористи достапните податоци за да открие дека носот, очите и устата се најподложни на инфекција.
„Само преку податоците на Атласот на човечките клетки беше јасно дека тие клетки беа… влезни точки пред да вирусот продолжи во внатрешните органи. Тоа навистина едноставно илустрира колку е важна здравата референтна карта на човечкото тело и длабокото молекуларно разбирање на нас самите“, нагласува Тајхман.
Џереми Фарар, главен научник на Светската здравствена организација, кој не бил вклучен во истражувањето, се согла
4o mini
Continue generating
