Ирска, Литванија и Шпанија се во трка за раководство на Еврогрупата во понеделник – неформално тело кое претседава со месечните состаноци на 20-те министри за финансии од еврозоната и игра клучна улога во координирањето и влијанието врз економската политика на Советот.
Во последните две децении, Еврогрупата имала само четворица постојани претседатели: Жан-Клод Јункер од Луксембург (2005–2013), Јерун Диселблум од Холандија (2013–2018), Марио Сентено од Португалија (2018–2020) и Паскал Доноху од Ирска.
Од 2020 година, функцијата ја извршува Доноху, член на влијателната Европска народна партија (ЕПП). Но, за можниот трет мандат, Ирецот се соочува со предизвик од страна на социјалистичките министри за финансии од Шпанија и Литванија – Карлос Куерпо и Римантас Шаџиус – кои нудат алтернативна визија за следните две и пол години.
Гласањето денес ќе биде тајно. За да победи, кандидатот мора да обезбеди најмалку 11 од 20 гласови.
Куерпо нуди „обновена“ и амбициозна агенда
Шпанскиот кандидат, Карлос Куерпо, е економист со докторат и претходно искуство во Европската комисија и шпанската фискална институција AIReF. Тој ја извршува функцијата министер за финансии на Шпанија од крајот на 2023 година, кога ја наследи Надија Калвињо, која сега раководи со Европската инвестициска банка во Луксембург.
Куерпо не е првиот Шпанец што се обидува да го предводи ова неформално тело. Калвињо се кандидираше против Доноху во 2022 година, а Луис де Гиндос – сега потпретседател на Европската централна банка – исто така се обиде да ја добие функцијата како поранешен министер за економија.
Во своето мотивациско писмо до колегите министри, Куерпо претстави „амбициозна“ и обновена агенда со цел зајакнување на долгорочниот раст на еврозоната, финализирање на унијата на капитални пазари, зголемување на меѓународната улога на еврото и завршување на банкарската унија.
„Време е да преминеме од разговори кон реализација. Веродостојноста на нашиот колективен проект не зависи од тоа што го зборуваме, туку од она што го постигнуваме – заедно, и без одложување,“ напиша тој.
Овој месец, Шпанија – заедно со Германија, Франција и Италија – претстави дискусионо писмо во кое се наведува дека, иако Еврогрупата дејствувала ефикасно за време на кризи, честопати и недостасувала одлучност во други области, особено околу напредокот на капиталните пазари.
Како шпански социјалист, 44-годишниот министер исто така поддржува издавање на нов заеднички долг за зајакнување на одбранбените капацитети на Европа. Тој повикува на удвојување на следниот долгорочен буџет на ЕУ – од 1% од БДП на Унијата – за финансирање и на традиционалните приоритети (како што се земјоделството и кохезијата) и новите приоритети (безбедност, одбрана, зелена и дигитална транзиција).
Дипломатски извори наведуваат дека вистинската трка е меѓу Куерпо и Доноху. Сепак, политичкото семејство на Куерпо е во малцинство во Еврогрупата, а неговите поамбициозни предлози може да наидат на отпор од фискално конзервативни земји како Германија и Холандија.
Паскал Доноху: „предвидливост“ во време на криза
Во време на зголемени трговски тензии и војна на границите на ЕУ, Паскал Доноху им пишува на своите 19 колеги со писмо во кое бара поддршка, велејќи дека глобалната економија е на „критична раскрсница“.
И покрај сите предизвици, тој тврди дека Еврогрупата останува извор на стабилност, транспарентност и предвидливост. Тој ги пофали постигнувањата од последните години под негово водство, но предупреди дека сè уште има многу работа.
„Променливото надворешно опкружување ни дава поттик и обврска да напредуваме со долготрајни прашања и да ги реализираме нашите заеднички приоритети,“ изјави тој, ветувајќи дека ќе остане искрен посредник во преговорите на групата.
Ако биде реизбран, планира да го продлабочи европскиот пазар на капитал, да постигне напредок со дигиталното евро, да промовира поголема динамика во интеграцијата и да продолжи да инвестира во безбедносна соработка.
„Многу нешта можат да се случат за само неколку недели во светот во кој живееме, но охрабрен сум од поддршката што досега ја добив,“ изјави тој во неодамнешно интервју за Euronews.
Шаџиус повикува на помалку концентрирана унија на капитални пазари
Во трката за претседател на Еврогрупата, Римантас Шаџиус е „џокерот“. Иако е искусен министер за финансии од Литванија, тој има две главни слабости: тој е од социјалистичкото политичко семејство – што значи дека се натпреварува за истите гласови како Куерпо – и бара поддршка од помалите држави, база што Доноху одамна ја негува.
Шаџиус бил член на Европскиот суд на ревизори со седиште во Луксембург и имал клучна улога во влезот на Литванија во еврозоната во 2015 година.
Исто така, тој претседаваше со ЕКОФИН за време на литванското претседателство со Советот на ЕУ во 2013 година – период обележан со клучни одлуки околу создавањето на банкарската унија.
Дипломатски извори велат дека Шаџиус може да добие поддршка од земјите членки најблиски до руската граница, но не се очекува да добие доволно гласови за победа.
Во своето писмо до министрите, литванскиот кандидат вети дека ќе промовира подлабока интеграција на земјите-членки во еврозоната, ќе избегне преклопување со агендата на Европскиот совет, ќе осигура фискална одржливост и ќе го забрза воведувањето на дигиталното евро.
Како и неговите ривали, Шаџиус се залага за финализирање на банкарската унија и унијата на капитални пазари. Сепак, тој нагласува дека втората останува „хетерогена и повеќе концентрирана во Западна и Северна Европа“.