На само неколку километри од Јадранот, во централна Албанија, се наоѓа фармата на 75-годишниот агроном Иракли Шкоза – вистинска оаза каде што егзотиката цвета под зголемените температури. Наместо да се повлече во пензија, тој одлучил да направи нешто поразлично – да донесе семиња од Африка и Америка и да експериментира со нови култури. Резултатот: успешен и растечки бизнис со егзотично овошје.
Климата како нов сојузник
Областа Дивјака, која некогаш била житница на Албанија, денес претрпува трансформација. Поранешните полиња со жито се претвораат во плантажи со лубеници, овошје и зеленчук, а сега – и со егзотични плодови. Климатските промени, иако опасни, се покажуваат и како нова можност.
„Овошјата како маракуја или папаја бараат помалку вода и труд, а тоа значи и пониски трошоци“, вели Шкоза.
Со сè почестите топлотни бранови, научниците предупредуваат дека приносите на традиционалните култури ќе се намалуваат – особено во Албанија, каде летните температури се највисоки на Балканот. Според студија од 2022 година, до крајот на векот, температурите во регионот може да се зголемат дури за 3.5 до 8.8 степени Целзиусови.
Промената како можност, не како закана
„Ако умееме да се прилагодиме, климатските промени не мора да бидат катастрофа“, вели оптимистички Шкоза.
Албанските земјоделци треба да почнат да гледаат на својата клима како предност, додава агрономот Алтин Хила: „Овие плодови сега главно се увезуваат од Латинска Америка, Југоисточна Азија или Австралија – но доколку се произведуваат овде, ќе бидат посвежи, поевтини и полесни за дистрибуција.“
Васил Николовски, агроном од Северна Македонија кој неколку години работи во Дивјака, објаснува дека папајите кои доаѓаат од другите континенти се берат зелени и дозреваат вештачки. „Тука можат да зреат природно на дрво – тоа е клучната разлика,“ вели тој, додавајќи дека Албанија има капацитет да обезбеди 100 до 200 милиони евра годишен извоз на егзотично овошје.
Од кивано до киви – бербата ветува
Шкоза веќе извезува папаја, маракуја и пепино, додека неодамна испрати 30 тони кивано на хрватскиот пазар. „И оваа година бербата изгледа ветувачки,“ рече тој задоволно.
Неговиот пример го следи и Лулзим Буллари, кој кај Елбасан одгледува киви – претежно за извоз во Швајцарија и Холандија. Неговата најнова инвестиција се 15 хектари со смокви од Северна Африка, кои успешно ја поднесуваат блага зима.
„Среќата ги следи храбрите – мора да трчаш ако сакаш да ја стигнеш,“ заклучува Буллари.
